Nhạc sĩ Hoàng Giác: Còn mãi một giấc mơ hoa với đời

Nhạc sĩ Hoàng Giác là ai?

Nhạc sĩ Hoàng Giác sinh năm 1924 tại làng Chèm, nay thuộc quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội. Cha ông là một người chơi đàn bầu khá hay nhưng lại theo đuổi nghiệp võ, cụ từng giữ chức Chủ tịch Liên đoàn quyền anh ở Bắc Kỳ một thời.

Thuở nhỏ, Hoàng Giác theo học trường Bưởi (sau này đổi tên thành Chu Văn An), một ngôi trường nổi tiếng của Hà Nội. Bạn cùng lớp, cùng tuổi của ông khi ấy có các nhạc sĩ nổi tiếng như Đoàn Chuẩn, Ngọc Bích,… Vì đam mê âm nhạc từ nhỏ, nên từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường nhạc sĩ Hoàng Giác đã tự tìm tòi, học nhạc bằng các tài liệu tiếng Pháp. Năm 1945, ông cho ra đời ca khúc đầu tay mang tên “Mơ hoa”. Vừa ra mắt bài hát đã nhận được sự đón nhận nhiệt tình từ công chúng. Có thể nói, nhạc sĩ Hoàng Giác là trường hợp hy hữu nổi tiếng ngay từ ca khúc đầu tiên.

Kháng chiến thực dân Pháp bùng nổ (19/12/1946), nhạc sĩ Hoàng Giác cùng gia đình sơ tán lên chiến khu Việt Bắc. Tại đây, ông tham gia Đoàn Tuyên truyền xung phong. Trong một lần từ chiến khu Việt Bắc về thăm nhà, Hoàng Giác đã viết bài “Ngày về”. Sau này ca khúc này cũng nổi tiếng chẳng kém gì bài “Mơ hoa” của ông và đây cũng là ca khúc mà Hoàng Giác ưng ý nhất trong những sáng tác của mình.

Năm 1951, nhạc sĩ Hoàng Giác cưới vợ tên Kim Châu. Cả hai sống với nhau yên ổn 15 năm thì tới năm 1966, một tai họa bỗng ập đến với gia đình ông. Khi ấy, nhà cầm quyền Việt Nam Cộng hòa ở miền Nam đã sử dụng nhạc bản "Ngày về" của ông để làm nhạc hiệu cho chương trình "Chiêu hồi". Đây là chương trình kêu gọi các chiến sĩ giải phóng đào ngũ, về với các gọi là “chính nghĩa quốc gia”. Là tác giả của bài hát nên nhạc sĩ Hoàng Giác bị liên lụy, rơi vào cảnh sống cơ cực ở miền Bắc. Khi ấy, ông chỉ lao vào dạy đàn để kiếm sống.

Nhạc sĩ Hoàng Giác sử dụng thành thạo loại nhạc cụ tên là đàn Ghi-ta Hawaii (hay còn gọi là Hạ Uy cầm) và từng nhiều năm làm giảng viên guitar tại Trường Sư phạm Nhạc – Họa Trung ương và Trường Âm nhạc dân lập.

Ngày 14/9/2017, nhạc sĩ Hoàng Giác qua đời tại nhà riêng ở Hà nội do tuổi cao sức yếu, hưởng thọ 94 tuổi. Theo lời nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm – con trai cả của nhạc sĩ Hoàng Giác, ông minh mẫn đến tận những ngày cuối của cuộc đời.

Giữ mối tình thơ nhưng vẫn một lòng sắt son với vợ

Năm 1945, khi ấy nhạc sĩ Hoàng Giác 21 tuổi đã có mối tình đầu thầm kín với cô gái tên Thục Đoan. Thục Đoan khi ấy 17 tuổi, cháu nội của một bà cụ gần nhà ông. Vì bà cụ bị ốm nên cô từ Hà Đông ra chăm sóc. Ngày ấy cô thiếu nữ Thục Đoan có dáng người thon nhẹ, làn da trắng với mái tóc dài, khiến ông say mê ngay từ cái nhìn đầu tiên. Cả hai trò chuyện qua lại và có những tình cảm quyến luyến như những chàng trai, cô gái tuổi mới lớn khác, nhưng Hoàng Giác ngại ngùng, không dám tỏ tình. Những tình cảm dâng trào trong tim một ngày nhiều, thế là chàng nghĩ tới việc sẽ sáng tác một bài hát tặng nàng. Cứ thế ca khúc “Mơ hoa” ra đời.

Lúc viết xong ca khúc, nhạc sĩ Hoàng Giác hăm hở định hẹn gặp Thục Đoan để trao tặng kỷ vật tâm hồn, nhưng nàng đã trở về Hà Đông không một lời tạm biệt. Khi biết tin, Hoàng Giác hụt hẫng như người mất hồn vì không biết tìm Thục Đoan ở đâu. Đến khi hỏi thăm được tin tức của nàng thì hay tin nàng đã lên xe hoa về nhà chồng. Thế là mối tình đầu chưa kịp nở đã tàn.

4 năm trôi qua kể từ mối tình đầu tiên, năm 1949 nhạc sĩ Hoàng Giác lại gặp được người con gái thứ hai trong cuộc đời mình. Cả hai có với nhau những phút giây êm ái, lãng mạn và hứa hẹn sẽ về chung nhà. Nhưng rồi, số phận lại xô đẩy khiến nàng phiêu dạt vào tận miền Nam, cứ thế hai người xa nhau, không còn liên lạc nữa. Và rồi, chàng nhạc sĩ đa sầu lại viết nên bài “Lỡ cung đàn” để dành tặng cho mối tình dang dở.

Nhạc sĩ Hoàng Giác cứ vậy ngẩn ngơ mất một thời gian, đến năm 1951 ông nghe nói ở Hà Thành có một người con gái đẹp nức tiếng tên là Kim Châu. Ngay từ lần gặp đầu, Hoàng Giác đã muốn lấy nàng về làm vợ. Biết ước muốn của con, cha mẹ ông liền nhờ người mai mối, đánh tiếng ướm hỏi Kim Châu cho con trai mình. Thế nhưng, người thân và bạn bè nàng Kim Châu khi ấy đều khuyên nàng không nên nhận lời cầu hôn của anh chàng “xướng ca vô loài”, lại còn nghèo rớt mồng tơi. Nhưng Kim Châu phớt lờ, bởi nhiều lần nàng cùng cha mẹ đến Nhà hát Lớn xem ca nhạc thì vô cùng cảm mến, ngưỡng mộ chàng ca sĩ trẻ Hoàng Giác. Thế rồi đám cưới nhanh chóng diễn ra. Cả chung về chung một nhà, sống hạnh phúc trọn vẹn bên nhau cho đến cuối đời và có với nhau 4 người con, 2 trai và 2 gái.

Thế nhưng có một chuyện rất thú vị và cũng hiếm có trên đời liên quan đến hai bóng hồng trong đời nhạc sĩ Hoàng Giác là bà Kim Châu và bà Thục Đoan. Cứ ngỡ, sau ngày Thục Đoan đi lấy chồng, Hoàng Giác sẽ không còn gặp lại mối tình đầu trong mộng. Nhưng mấy sau đó, khi biết tin Hoàng Giác lấy vợ, Thục Đoan đã chủ động tìm đến hai vợ chồng chàng để hỏi thăm và cứ thế, hằng năm đến ngày sinh nhật của hai vợ chồng Hoàng Giác, Thục Đoan lại mang hoa đến tặng. Và vợ chồng nhạc sĩ cũng làm tương tự với sinh nhật Thục Đoan. Cả 3 người đã trở thành những người bạn thân thiết cho đến lúc cuối đời. Các con của Hoàng Giác gọi bà Thục Đoan là “mẹ Đoan” chứ không phải gọi là “cô” như những người khác. Và hai người phụ nữ trong đời của Hoàng Giác cũng gọi tên nhau và xưng tên mình chứ không gọi “chị, em” thông thường.

Những ngày cuối đời của nhạc sĩ Hoàng Giác, bà Đoan đã ở bên. Ngay tối hôm trước khi ông mất, bà đã tới thăm ông và ở bên giường bệnh, nắm tay ông, trò chuyện đến tận khuya mới chịu ra về. Quả là không dễ thấy một tình bạn đẹp, bền lâu và thánh thiện như vậy trên cuộc đời này!

Âm nhạc của Hoàng Giác - mỗi ca khúc gắn liền với một kỷ niệm

Nhạc sĩ Hoàng Giác sáng tác không nhiều, cả đời sáng tác của ông chỉ vỏn vẹn chừng 20 ca khúc, gồm: Anh sẽ về, Binh sếu, Bóng ngày qua, Giờ vui tàn, Hương lúa đồng quê, Khúc hát thương binh, Lỗi hẹn, Lỡ cung đàn, Mơ hoa, Ngày đi, Ngày về, Quê hương, Trên đường về (viết lời cho nhạc Nguyễn Thiện Tơ), Tiếng hát biên thùy (viết lời cho nhạc Nguyễn Thiện Tơ),…

Trong đó, nổi bật nhất và sống mãi với thời gian là bài “Mơ hoa” và “Ngày về” của ông. Ca khúc “Mơ hoa” là tác phẩm đầu tay nhạc sĩ Hoàng Giác sáng tác dành cho mối tình đầu của mình. Vì viết với tiếng lòng của chàng trai trẻ 21 tuổi, nên bài hát mang những câu từ thật nhẹ nhàng, lãng mạn với những cảm hồi hồi, xao xuyến, đầy hương vị thanh xuân.

Tan giấc mơ hoa

Bóng người khuất xa, đôi đường từ đây

Ai bước đi không hẹn ngày…”.

Đến năm 1946, một lần từ chiến khu Việt Bắc về thăm nhà, nhạc sĩ Hoàng Giác lại sáng tác bài “Ngày Về”. Bài hát diễn tả tâm trạng náo nức, dạt dào cảm xúc của người con xa quê khi có dịp trở về quê xưa, chốn cũ với phần giai điệu ngọt ngào, xao xuyến, tha thiết và không kém phần bồi hồi.

“Tha thiết mong tìm về bạn cũ

những cánh chim mịt mùng bạt gió

vắng tiếng chim xanh ngày vui hót tung mây

mờ khuất xa xôi nghìn phương…”.

Có thể nói, mỗi bài hát mà Hoàng Giác sáng tác đều gắn liền với những kỷ niệm, những cảm xúc chân thật của ông về cuộc đời. “Mơ hoa” là một cuộc tình trong trẻo thời niên thiếu, “Ngày về” là nỗi lòng của kẻ đi xa mong nhớ quê hương, “Quê hương” lại là những cảm xúc khi đi qua những vùng quê gian khó trong thời kháng chiến chống Pháp… Tất cả những câu từ, những giai điệu ấy đều là những nỗi niềm tâm sự của nhạc sĩ Hoàng Giác đối với cuộc đời, thế cuộc.

Sức ảnh hưởng của nhạc sĩ Hoàng Giác

Nhạc sĩ Hoàng Giác là 1 trong 53 nhạc sĩ đầu tiên là hội viên sáng lập Hội nhạc sĩ Việt Nam (được thành lập vào năm 1957)

Sáng tác không nhiều, nhưng theo đánh giá của các nhà nghiên cứu, những sáng tác của nhạc sĩ Hoàng Giác nằm ở thời kỳ cuối của dòng nhạc tiền chiến và có những cách tân đáng kể. Ca khúc của ông lãng mạn, bay bổng với phần ca từ ý nhị, cách sử dụng khúc thức, tiết đều rất đặc biệt.

Dù lúc sinh thời, nhạc sĩ Hoàng Giác cho rằng đóng góp của ông cho âm nhạc nước nhà là không đáng kể. Thế nhưng trong lòng công yêu nhạc, những nhạc phẩm mà ông sáng tác vẫn luôn là những ca khúc bất hủ, sống mãi với thời gian. Chỉ cần ở đâu đó vang lên giai điệu “cô hái hoa ơi” thì mỗi người sẽ như tìm thấy được sự đồng cảm sâu sắc trước một tình yêu đắm say, tha thiết của ngày trẻ.

Nhạc sĩ Hoàng Giác và giấc mơ hoa sẽ mãi còn ngân vang

Ca sĩ Ánh Tuyết từng nhận xét về âm nhạc của nhạc sĩ Hoàng Giác như sau: “Tôi tin chắc một thời gian dài nữa, những Mơ hoa, Ngày về, Quê hương của ông… vẫn sẽ còn được hát lên và vẫn sẽ khiến khán giả trầm trồ về vẻ đẹp của câu từ, sự dịu êm và chỉn chu trong âm nhạc của Hoàng Giác”.

Ca sĩ Quỳnh Nga, người có cơ duyên được tiếp xúc, trò chuyện về âm nhạc với nhạc sĩ Hoàng Giác cũng đã có đôi lời về người nhạc sĩ tài hoa này: “Ngoài đời, nhạc sĩ Hoàng Giác là một người hào hoa, khiêm tốn. Mãi đến khi ông đã ở độ tuổi 80 vậy mà khi đến nhà ông ở Hàng Bạc, Hà Nội, bên ngoài nhà ông vẫn có một cái biển rất nhỏ: Nhận dạy đàn guitar”.

Nhạc sĩ Hoàng Giác giờ đã như cánh chim bay xa, tới một phương trời mới, đầy nhạc và thơ. Nhưng những tuyệt phẩm mà ông để lại cho đời vẫn sẽ mãi được ngân nga trong trái tim của bao thế hệ yêu nhạc!

Xem thêm: Nhạc sĩ Hoàng Dương: Người nghệ sĩ tài hoa một lòng hướng về Hà Nội