Ca khúc "Tuổi 13": Kết quả của sự đồng điệu giữa hai tâm hồn thơ - nhạc

CA KHÚC "TUỔI 13"

• Thơ: Nguyên Sa
• Phổ nhạc: Ngô Thụy Miên
• Thể loại: Tình ca
• Năm phổ nhạc: 1974
• Băng nhạc: Miên tình khúc (Tình khúc Ngô Thụy Miên)
• Ca sĩ thể hiện tiêu biểu: Thái Thanh

Ca khúc "Tuổi 13" được phổ nhạc trong hoàn cảnh nào?

Nhiều ý kiến thắc mắc, thơ Nguyên Sa hay như vậy, tại sao phải cần đến Ngô Thụy Miên mới có thể tiếp cận rộng rãi đến công chúng? Có lẽ, chất thơ của Nguyên Sa quá cao sang, quá văn vẻ, nó như được sáng tác để dành cho giới tri thức, những sinh viên, học sinh có hiểu biết rộng, chứ không dành cho tầng lớp bình dân. Đã không ít lần, nhà thơ Nguyên Sa bị chỉ trích do làm thơ cao siêu quá khiến người nghe không cảm được ý thơ. 

Nhưng kể từ khi Ngô Thụy Miên phổ nhạc thì thơ của Nguyên Sa được phổ biến rộng rãi trong công chúng. Ngô Thụy Miên đã phù phép biến những vần thơ được cho là "cao sang" trở nên bình dân, mộc mạc với giai điệu nhẹ nhàng, sâu lắng. 

Với nhạc sĩ Ngô Thụy Miên, thơ Nguyên Sa luôn có chỗ đứng vô cùng đặc biệt trong lòng ông. Từ nhỏ đến lớn, thơ Nguyên Sa cứ quanh quẩn trong tâm trí nhạc sĩ. Có thể nói, nhạc của Ngô Thụy Miên và thơ Nguyên Sa đã đồng hành cùng nhau gần nửa thế kỷ. Thật may mắn, chính sự đồng điệu thơ - nhạc đó đã tạo nên những nhạc phẩm bất hủ. Trong số đó không thể không nhắc đến ca khúc "Tuổi 13" - thơ Nguyên Sa, phổ nhạc Ngô Thụy Miên.

Ca khúc "Tuổi 13" được thi sĩ Nguyên Sa sáng tác vào năm 1971. Bài thơ này được Ngô Thụy Miên phổ nhạc và ra mắt công chúng vào năm 1974 trong băng nhạc "Miên tình khúc".  Ca khúc này được công chúng đón nhận nồng nhiệt qua giọng hát của ca sĩ Thái Thanh. 

Nguyên gốc bài thơ "Tuổi 13" của thi sĩ Nguyên Sa dài đến 11 khổ thơ. Tuy nhiên, nhạc sĩ Ngô Thụy Miên chỉ chọn 4 khổ để phổ nhạc, đó là hai khổ đầu, khổ thứ 8 và khổ cuối cùng. Ở phần đầu và phần kết, kết cấu thơ và nhạc tương tự nhau. Chỉ có phần giữa là được lược gọn đi một chút:

"Trời hôm nay mưa nhiều hay rất nắng

Mưa tôi chả về bong bóng vỡ đầy tay

Trời nắng ngạt ngào... tôi ở lại đây

Như một buổi hiên nhà nàng dịu mát

.

Trời hôm ấy mười lăm hay mười tám

Tuổi của nàng tôi nhớ chỉ mười ba

Tôi phải van lơn ngoan nhé! đừng ngờ

Tôi phải van lơn ngoan nhé! đừng ngờ

.

Áo nàng vàng anh về yêu hoa cúc

Áo nàng xanh anh mến lá sân trường

Sợ thư tình không đủ nghĩa yêu đương

Anh thay mực cho màu áo tím

.

Rồi trách móc trời không gần cho tay với

Và cả nàng hư quá sao mà kiêu...

Nên đến trăm lần nhất định mình chưa yêu

Nên đến trăm lần nhất định mình chưa yêu".

Nói về chuyện phổ nhạc "Tuổi 13", nhạc sĩ Ngô Thụy Miên từng tâm sự: "Sau 'Áo lụa Hà Đông' và 'Paris có gì lạ không em', tôi đã phổ tiếp 'Tuổi 13'. Cũng như 'Nắng Sài Gòn anh đi mà chợt mát. Bởi vì em mặc áo lụa Hà Đông', 'Áo nàng vàng tôi về yêu hoa cúc, Áo nàng xanh tôi mến lá sân trường' là 2 câu thơ được bọn trẻ chúng tôi thuộc lòng ngày đó. Tôi yêu cái ý thơ hồn nhiên, lời thơ trong sáng. Đọc bài thơ thấy hồn lâng lâng, như đang nhung nhớ, hẹn hò, đang đợi chờ, mơ ước. Ý nhạc đến thật nhanh".

"Tuổi 13" - sự cộng tác thơ - nhạc để làm nên điều kỳ tích

Có ai đó nói rằng, thơ Nguyên Sa là cuốn từ điển sống động về tình yêu, đặc biệt là tình yêu đầu đời tuổi học trò. Nhưng đôi tình nhân trong thơ Nguyên Sa thường đặt trong bối cảnh yêu đương tình tự lãng mạn, giàu hình ảnh, phảng phất quanh đó là những triết thuyết về tình yêu. Ca khúc "Tuổi 13" không nằm ngoài dòng chảy đó.

Ngay từ câu hát đầu tiên đã hé lộ về một buổi đợi chờ, đưa đón lãng mạn của mối tình non trẻ. Chàng trai trong chúc chờ đợi cô gái, vu vơ nhìn trời mây tự hỏi "trời hôm nay mưa nhiều hay rất nắng". Đằng sau lời hỏi nắng mưa là tâm trạng rối bời, trông ngóng dáng nàng. Chắc hẳn là giờ hẹn (hoặc giờ nàng thường đi ngang) đã đến mà bóng dáng cô nàng vẫn chưa thấy đâu, nhưng thay vì hỏi thẳng nàng có đến hay không thì chàng trai lại e thẹn giấu tâm trạng vào chuyện nắng, mưa.

Xưa kia có Nguyễn Bính nói rằng" "Nắng mưa là chuyện của trời/Tương tư là chuyện của tôi yêu nàng"; thì nay có Nguyên Sa ý nhị hơn: "Mưa tôi chả về bong bóng vỡ đầy tay/Trời nắng ngạt ngào... tôi ở lại đây".

Dẫu trời có đổ cơn mưa nặng hạt thì tôi cũng chẳng về, mặc cho bong bóng vỡ tan. Nếu trời nắng ngào ngạt thì tôi cũng vẫn đứng ở đây, chẳng rời đi. Không điều gì có thể làm thay đổi tình yêu tôi dành cho nàng. Dẫu nắng hay mưa, dẫu sớm hay muộn, dẫu nàng có ngang qua hay không... tôi vẫn đứng đây đợi chờ, tìm kiếm...

Trong mạch cảm xúc ấy, chàng trai bồi hồi nhớ lại một hôm rất trớ trêu khi phải vỗ về "tình yêu" tuổi 13 của mình:

"Trời hôm ấy mười lăm hay mười tám

Tuổi của nàng tôi nhớ chỉ mười ba

Tôi phải van lơn ngoan nhé! đừng ngờ

Tôi phải van lơn ngoan nhé! đừng ngờ"

Vì sao lại là ngày 15 hay 18 mà không phải ngày khác? Ấy là hai ngày trăng khuyết trước và sau, sát sít với ngày trăng tròn hiếm hoi trong mỗi tháng. Đây là hình ảnh ẩn dụ khéo léo để kể về mối tình trăng khuyết chưa kết duyên viên mãn.

"Tuổi của nàng tôi nhớ chỉ mười ba" - đây là mấu chốt trong cuộc tình. Chàng trai đã trưởng thành nhưng cô gái thì vừa thoát vai một đứa trẻ. Trong gia đình tri thức, nề nếp, những cô gái măng tơ như vậy thường được dạy dỗ kỹ càng, thường được khuyên can trán lưới tình để có sự chuẩn bị chu đáo mọi mặt. Và cô gái tuổi 13 trong nhạc phẩm dường như cũng như vậy khiến chàng trai si tình chật vật trong việc tiếp cận.

"Tôi phải van lơn ngoan nhé! đừng ngờ" - Câu hát này được Ngô Thụy Miên lặp lại 2 lần bộc lộ khía cạnh hài hước, oái oăm của cuộc tình chàng trai trưởng thành với cô gái mới lớn. Nhưng dẫu tình có éo le thì chàng vẫn kiên định:

"Áo nàng vàng anh về yêu hoa cúc

Áo nàng xanh anh mến lá sân trường

Sợ thư tình không đủ nghĩa yêu đương

Anh thay mực cho vừa màu áo tím"

Tất thảy những hình ảnh, màu sắc thân thương trong 4 câu hát trên chàng trai đã trải qua và giờ đến lượt cô gái bé bỏng tận hưởng. Chàng trai liên tục thầm thì vào tai cô gái những lời tự tình lãng mạn và hứa hẹn: Nếu em thế này thì anh thế kia; anh sẽ làm đủ mọi cách để được yêu em, để làm vừa lòng em; thậm chí nếu em bảo đôi ta chênh lệch quá, sợ tấm chân tình của anh không khuấy động nổi tình yêu trong em thì anh cũng sẽ "thay mực", thay đổi cho vừa "màu áo tím", cho vừa lòng em.

"Rồi trách móc trời không gần cho tay với

Và cả nàng hư quá sao mà kiêu...

Nên đến trăm lần nhất định mình chưa yêu

nên đến trăm lần nhất định mình chưa yêu"

Có vẻ cô gái rất kiên định, khó lay chuyển. Và chàng trai chỉ biết trách ông trời không cúi xuống se duyên phận và "trách yêu" cô gái nhỏ "hư quá sao mà kiêu", tán mãi chẳng đổ. Mặc cho chàng ngỏ lời, nàng cứ nắng đầu "nhất định mình chưa yêu".

Mối tình ngây thơ tuổi 13 tưởng dễ dàng mà lại khiến chàng trai tốn bao công sức mà cái kết chẳng như ý muốn. Lời hát kết thúc bằng cái lắc đầu của cô gái, để lại những dư âm, hụt hẫng trong lòng chàng trai. 

Bài thơ "Tuổi 13" của Nguyên Sa được ví như cuốn tiểu thuyết dày với nhiều tình tiết lôi cuốn thì ca khúc "Tuổi 13" của Ngô Thụy Miên lại chính là bản phim điện ảnh với những lát cắt sắc ngọt, ấn tượng. Ngô Thụy Miên đã dùng tài năng của mình để đưa "Tuổi 13" của Nguyên Sa đến gần công chúng hơn.

Xem thêm: "Mắt biếc" - Bản tình ca tâm đắc nhất của Ngô Thụy Miên