"Giết người trong mộng" - ca khúc huyền bí được Phạm Duy phổ nhạc từ ý thơ của Hàn Mặc Tử

CA KHÚC "GI.ẾT NGƯỜI TRONG MỘNG"

• Tên ca khúc: Gi.ết người trong mộng
• Thơ: "Lang thang" - Hàn Mặc Tử
• Phổ nhạc: Phạm Duy
• Thể loại: Trữ tình
• Năm ra đời: 1970
• Ca sĩ thể hiện tiêu biểu: Ngọc Anh, Elvis Phương, Duy Quang, Thái Châu

"Gi.ết người trong mộng" - nhạc phẩm huyền bí thu hút nhiều ca sĩ

Phạm Duy có lẽ là nhạc sĩ phổ thơ hay nhất trong nền âm nhạc Việt Nam. Trình độ phổ thơ của ông đã đạt đến trình độ thần tình. Ông khéo léo đưa những giai điệu tinh tế nhập vào thơ, chắp cánh để thơ thăng hoa trong cõi bất tử. 

Nhạc phổ thơ của Phạm Duy đa dạng, lúc trữ tình thi vị với thơ Nguyễn Bình, Thế Lữ; lúc lại hiu hắt buồn với thơ Huy Cận, Vũ Hữu Định; khi lại bi hùng với thơ Quang Dũng; nhưng cũng có lúc nhuốm màu tâm linh huyền bí với thơ Phạm Thiên Thư...

Và không thể không nhắc đến màu sắc mộng mị, siêu thực khi Phạm Duy phổ nhạc thơ Hàn Mặc Tử. Sinh thời, Phạm Duy đã đưa không ít con chữ trong thơ của thi sĩ Hàn bay bổng theo từng cung nhạc: Liên khúc Tìm em nơi chốn thiên thu, Tình quê, Trăng rớt rụng, Hồn là ai?,... và không thể không nhắc tới nhạc phẩm đầy huyền bí "Gi.ết người trong mộng".

Ca khúc "Gi.ết người trong mộng" được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc sau 30 năm thi sĩ Hàn Mặc Tử qua đời (1940 - 1970). Ban đầu, có không ý người tưởng nhạc sĩ Phạm Duy sử dụng nguyên văn trong thơ Hàn Mặc Tử toàn những b"gi.ết... gi.ết... và gi.ết", nghe đến rùng mình, buốt sống lưng. Nhưng kỳ thực, ông chỉ sử dụng 4 câu thơ cuối trong bài "Lang thang" của thi sĩ Hàn. 

Bài thơ "Lang thang" của Hàn Mặc Tử có 14 câu, trong đó, Phạm Duy sử dụng 4 câu thơ cuối:

"Trời hỡi! Nhờ ai cho khỏi đói

Gió trăng có sẵn làm sao ăn?

Làm sao giết được người trong mộng

Để trả thù duyên kiếp phũ phàng?"

Phần thơ chỉ đơn giản thế thôi nhưng qua ngòi bút của Phạm Duy thì lại được kéo dài ra, thêm thắt nhiều lời. Trong đó, đáng cú ý nhất là cụm từ "Gi.ết người đi!". Cụm từ này được nhắc đi nhắc lại, nghe đến sợ hãi:

"Làm sao gi.ết được người trong mộng

Để trả thù duyên kiếp phũ phàng

Gi.ết người đi!

Gi.ết người đi!

Gi.ết người trong mộng đã bội thề

Gi.ết người đi!

Gi.ết người đi!

Gi.ết người quên tình nghĩa phu thê...

Gi.ết người đi!

Gi.ết người đi!

Gi.ết người trong mộng đã đi về.

Gi.ết người đi!

Gi.ết người đi!

Gi.ết người như loài bướm đong đưa.

Gi.ết người đi!

Gi.ết người đi!

Gi.ết người mơ, giết tình thơ.

Gi.ết người trong mộng mơ..."

Hàn Mặc Tử viết câu thơ "Làm sao giết được người trong mộng" ấy là để ám chỉ một người trong mộng duy nhất. Nhưng qua nét nhạc Phạm Duy, thì đó là rất nhiều "đối tượng": Đó là những người bội thề, người quên tình nghĩa phu thê, người về trong giấc mộng... 

Khi vừa nghe, ai cũng cho rằng, sao Phạm Duy có thể viết ra một ca khúc nghe "rợn người" đến vậy? Cả ca khúc là những dòng suy nghĩ rất cực đoan. Nhưng trên thực tế, đây lại là ca khúc hay, được nhiều ca sĩ yêu thích và hát. Khởi đầu là Julie Quang (1970), rồi đến Duy Quang, Elvis Phương, Thanh Thúy... Và sau này là Tuấn Ngọc, Khánh Ngọc, Ý Lan, Ngọc Anh...

Ca khúc "Gi.ết người trong mộng" là một trong rất nhiều ca khúc được Phạm Duy phổ nhạc trong quá trình ông tìm hiểu, đọc thơ trên các báo, tạp chí, các tập thơ được các nhà thơ cho ra mắt từ trước đó hoặc là mới ra mắt. Khi đọc được, Phạm Duy cảm thấy có cảm tình, muốn làm gì đó thì ông sẽ tập trung phổ nhạc, tạo ra tác phẩm ấn tượng.

"Người trong mộng" của thi sĩ Hàn Mặc Tử là ai?

Trong bài thơ "Lang thang", thi sĩ Hàn Mặc Tử có nhắc đến nhân vậy "trong mộng", vậy người đó là ai, vì sao ông muốn "xử trảm"?

Có không ít nhà nghiên cứu về thơ Hàn Mặc Tử cho rằng, thơ tình của thi sĩ Hàn đồng dạng với "thơ điên", "thơ đau thương". Sinh thời, ông mắc bệnh phong và luôn chống chọi lại cơn đau bằng tình yêu đau khổ, bằng những câu thơ "dị thường". 

Phong vốn là căn bệnh lây nhiễm nên Hàn Mặc Tử có thời gian dài sống cách ly trong một cái chòi rách nát. Người gặp ông nhiều nhất là chú tiểu đồng tên Hanh với nhiệm vụ đưa cơm nước. 

Sự cô đơn, đau đớn nhân lên gấp nhiều lần khi gia cảnh của thi sĩ Hàn lúc bấy giờ cũng rất khó khăn. Gia cảnh sa sút vì cha làm thông phán đã mất chức.Vì thế, những câu thơ trong bài "Lang thang" vừa mang nghĩa ẩn dụ, vừa mang nữa đen: 

"Lãng tử ơi, mi là tên hành khất

May không hộc máu ch.ết rồi còn đâu?

Áo ta rách rưới trời không vá

Mà bốn mùa trăng mặc vải trăng

Trời hỡi, nhờ ai cho khỏi đói

Gió trăng có sẵn làm sao ăn?"

Hàn Mặc Tử mắc một trong tứ chứng nan y thời xưa đã là đau khổ lắm rồi, giờ lại thêm đói khát, rách rưới thì bất nhẫn quá! Chính trong hoàn cảnh như thế, những "vần thơ điên", "thơ ảo giác" đã ra đời. Và đặt trong tình cảnh đó,  "giết người trong mộng" cũng chỉ là những vần thơ ảo giác để giải phóng tâm trạng trầm uất, cô quạnh của Hàn Mặc Tử.

Tuy cuộc đời thi sĩ Hàn ngắn ngủi như thơ ca của ông lại rất dồi dào. Trong 6 năm làm thơ, Hàn Mặc Tử viết "rất khỏe" và thấp thoáng sau các vần thơ là những hình bóng nữ nhân. Một số tư liệu viết rằng, Hàn Mặc Tử có đến 5 - 6 cô người yêu, nhưng tất cả đều là những mối tình thánh thiện, phảng phất. 

Đầu tiên là tình yêu đơn phương với cô Trà (con út của ông cậu họ). Cô Trà chờ mãi một câu tỏ tình từ thi sĩ Hàn nhưng chàng nhút nhát chẳng chịu nói. Thế là Trà đành đi lấy chồng.

Người nữ là cô Hoàng Cúc - nàng thơ xứ Huế. Đây là cô gái đã khiến thi sĩ Hàn Mặc Tử viết nên bài thơ "Đây thôn Vĩ Dạ".

Nhưng cuộc tình da diết nhất trong đời Hàn Mặc Tử có lẽ gắn liền với Mộng Cầm (quê Phan Thiết). Từ những cánh thư trao đổi chuyện thơ văn khi Hàn Mặc Tử còn làm báo ở Sài Gòn tình yêu đã dần nảy nở. Hàn đã nhiều lần bắt xe từ Sài Gòn về Phan Thiết để gặp Mộng Cầm. 

Hai người cùng nhau đi chơi ở lầu Ông Hoàng (địa danh này đã xuất hiện trong ca khúc Hàn Mặc Tử của Trần Thiện Thanh). Nhưng vì căn bệnh phong quái ác mà tình yêu giữa hai người không thành. 

Chính lúc thi sĩ Hàn đang tột cùng đau khổ trong bệnh tật thì một giai nhân khác xuất hiện, đó là Mai đình - cô vốn là bạn văn chương và rất nặng lòng với Hàn Mặc Tử. Năm 1937, khi biết Hàn mắc bệnh, cô đã ra Quy Nhơn và tình nguyện ở lại chăm sóc. Nhưng vì mặc cảm bệnh tật mà Hàn Mặc Tử đã từ chối, chỉ gặp cô 3 lần. Sau khi thi sĩ Hàn qua đời, cô Mai Đình đã ra trại phong Quy Hòa để cùng ông Trần Thanh Mại (bạn thơ của Hàn) ngược xuôi từng động cát nhặt nhạnh từng tờ giấy vệ sinh mà lẫn trong đó là những bài thơ của Hàn Mặc Tử, do các bệnh nhân khác không biết đem dùng... 

Bóng hồng khác cũng lướt qua đời chàng thi sĩ yểu mệnh đó là nhà thơ Bích Khê (bạn của Hàn). Bà nổi tiếng với những câu thơ toàn vần bằng:

"Ô hay, buồn vương cây ngô đồng

Vàng rơi, vàng rơi thu mênh mông"

Nhưng "đáng ngờ" nhất có lẽ là Thương Thương. Người ta truyền tai nhau rằng trong những ngày nằm ở túp lều trên bờ biển, Hàn Mặc Tử đã nhận được một bức thư đề tên người gửi là Thương Thương. Lá thư bày tỏ tấm lòng của một nữ sinh Huế với  hồn thơ và cuộc đời bất hạnh của thi sĩ Hàn. 

Thi sĩ Hàn đã đem lòng say đắm cô nữ sinh xứ Huế dẫu chưa từng gặp lần nào. Tình yêu và nỗi tương tư đó đã chắp cánh cho chàng thi sĩ sáng tác nên vở kịch thơ "Duyên kỳ ngộ, Quần tiên hội". 

Có không ít lời đồn đoán cho rằng, có lẽ Thương Thương là người trong mộng của Hàn Mặc Tử. Nhưng nói đi thì cũng phải nói lại, gặp còn chưa từng gặp, yêu còn chưa thỏa thì nói chi đến gi.ết.

Lời ca khúc "Gi.ết người trong mơ" của nhạc sĩ Phạm Duy

1 - 

Làm sao gi.ết được người trong mộng

Để trả thù duyên kiếp phũ phàng

Gi.ết người đi! Gi.ết người đi!

Gi.ết người trong mộng đã bội thề

Gi.ết người đi! Giết người đi!

Gi.ết người quên tình nghĩa phu thê.

2 - 

Gi.ết người đi! Gi.ết người đi!

Gi.ết người trong mộng đã đi về

Gi.ết người đi! Giết người đi!

Gi.ết người như loài bướm đong đưa

Gi.ết người đi! Gi.ết người mơ!

Gi.ết tình thơ! Gi.ết người trong mộng mơ.

3 - 

Làm sao gi.ết được người trong mộng

Để trả thù duyên kiếp phũ phàng

Nhưng người ơi! Nhưng người ơi!

Sao người trong mộng vẫn hiện về?

Nhưng người ơi! Nhưng người ơi!

Sao người trong mộng vẫn say mê?

4 -

Ơi người ơi! Ơi người ơi!

Sao tình trong mộng vẫn ê chề?

Ơi người ơi! Ơi người ơi!

Sao mình trong mộng vẫn ngu si?

Ơi người ơi! Ơi người ơi!

Thôi đành thôi, thôi đành thôi

Gi.ết người trong mộng mơ.

5 - 

Làm sao giữ được người trong mộng

Để được tình yêu dẫu bẽ bàng

Gi.ết người trong mộng?

Hay giữ người trong mộng?

Gi.ết người trong mộng?

Hay giữ người mộng mơ?

Xem thêm: "Bên cầu biên giới" - nhạc phẩm khiến Phạm Duy bị chỉ trích