Ca khúc "Chỉ chừng đó thôi" - lời tụng ca dành cho mối tình thơ nhạc trong sáng nhất đời Phạm Duy

CA KHÚC "CHỈ CHỪNG ĐÓ THÔI"

• Tên ca khúc: Chỉ chừng đó thôi
• Nhạc sĩ sáng tác: Phạm Duy
• Thể loại: Trữ tình
• Năm sáng tác: 1975
• Ca sĩ thể hiện tiêu biểu: Duy Quang, Don Hồ

Ca khúc "Chỉ chừng đó thôi" ra đời trong hoàn cảnh nào?

Phần lớn cuộc đời nhạc sĩ Phạm Duy dành cho âm nhạc và tình yêu. Với ông, tình yêu chính là chất xúc tác để ông thăng hoa trong âm nhạc, sáng tác được nhiều ca khúc để đời. 

Phạm Duy cũng chưa bao giờ phủ nhận bản thân là một người đào hoa, đã đi qua đời không biết bao nhiêu người phụ nữ. Nhưng chỉ có người đẹp Alice (Lệ Lan) thì cố nhạc sĩ quả quyết đó là mối tình thơ nhạc trong sáng, không đụng chạm thể xác. 

Chàng du ca và nàng Alice có một cuộc tình nhẹ nhàng và trong sáng kéo dài 10 năm. Trong cả một thập kỷ dài đằng đẵng này, hầu hết các bản tình ca của Phạm Duy đều viết cho Lệ Lan như: Ngày đó chúng mình, Đừng xa nhau, Cỏ hồng, Nha Trang ngày về... Còn nàng Alice cũng viết hơn 300 bài thơ để tặng nhạc sĩ Phạm Duy. 

Năm 1969, nàng Alice quyết định dứt áo theo chồng. Nàng gửi cho nhạc sĩ Phạm Duy một bức thư thấm đẫm ân tình: "Mười năm, quá đủ cho một mối tình đẹp và một đời người ngắn ngủi... Từ đây đến ngày cưới có thể L. sẽ xin gặp chú một, hai lần nữa. Chẳng để làm gì cả. L. chắc chú cũng nghĩ như L. Chẳng có gì bi thảm. Chẳng có gì tiếc hận. Một mối tình đẹp kết thúc một cách êm ái. L. chỉ xin giữ lại một chút dư hương để truyền lại cho con của L. sau này cho chúng nó cũng có một tâm hồn biết yêu thương đằm thắm".

Mặc dù nàng thơ đã đi lấy chồng nhưng nhạc sĩ Phạm Duy luôn dành những tình cảm trân trọng nhất cho cô. Ngay cả khi đã tuổi già xế bóng, ông vẫn không thôi yêu thương, ngậm ngùi cho mối tình thơ nhạc ấy. 

Trong hồi ký, Phạm Duy trải lòng: "Tôi yêu người phụ nữ ấy lắm. Trong gia tài các nhạc phẩm của tôi, tôi dành tặng bà ấy 40 bài hát là Phạm Duy lúc trẻ. Với tôi, có 3 bài hát đánh dấu thời điểm tôi yêu, tôi xa và tôi quên bà ấy là Ngày đó chúng mình, Nghìn trùng xa cách và Chỉ chừng đó thôi".

Theo như lời tâm sự của cố nhạc sĩ trong hồi ký, ca khúc "Chỉ chừng đó thôi" sáng tác vào năm 1975 bằng giai điệu mộc mạc, chân phương. Phạm Duy đã thổi vào nhạc phẩm này những thanh âm phiêu lãng, tụng ca mối tình thơ nhạc đã chia ly 7 năm trước đó.

"Chỉ chừng đó thôi" - tôi đã quên nàng

Qua những trang hồi ký của nhạc sĩ Phạm Duy mới thấy rõ, cái sự yêu đương của các bậc tiền bối khi xưa rất nhiều cung bậc. Một mối tình thơ nhạc kéo dài đến 10 năm trời, trở thành tri âm tri kỷ, vậy mà nói buông là buông thật nhẹ nhàng. Nữ sĩ bỏ lại phía sau tất cả để gây dựng hạnh phúc mới. Chàng nhạc sĩ đứng lặng nhìn theo nàng thơ dần khuất bóng, để mặc cơn dư chấn cuộn xoáy trong lòng kết thành bản nhạc bất hủ:

"Chỉ chừng một năm trôi

Là quên lời trăn trối

Ai nuối thương tình đôi

Chỉ chừng một năm thôi

Chỉ cần một năm qua

Là phai mờ hương cũ

Hoa úa trong lòng ta

Chỉ cần một năm xa..."

Mỗi cuộc tình đi qua, dư hương sẽ dần phai mờ theo tháng năm, đó là điều rất đỗi bình thường. Những lời phiêu lãng, tưởng như vu vơ trên kia lại ẩn chứa những bất thường của dòng tâm trạng. Trong 8 câu ca trên thì có đến 4 câu lặp lại một ý: "Chỉ chừng một năm trôi... chỉ chừng một năm thôi... chỉ cần một năm qua... chỉ cần một năm xa...". Chàng trai si tình dường như đang cố gắng xua đi nỗi buồn chia ly vừa ập đến, cố gắng gượng vuốt ve, hồi sinh trái tim nhớ nhung mối tình xưa. Nhưng dù có cố gắng lãng quên đến đâu thì kỷ niệm cũ vẫn cứ thi nhau ùa về, phù ngập trái tim đau thương:

"Khi xưa em gầy gò

Đi ngang qua nhà thờ

Trông như con mèo khờ

Chờ bàn tay nâng đỡ

Ta yêu em tình cờ

Như cơn mưa đầu mùa

Rơi trên sân cỏ già

Làm rụng rơi cánh hoa"

Người thiếu nữ xuất hiện không mang dáng vẻ của một mỹ nữ khiến người ta say đắm nữ. Nhưng tiếng sét ái tình vẫn "tình cờ" phủ xuống trái tim chàng trai. Tình yêu ấy tựa như "cơn mưa đầu mùa, rơi trên sân cỏ già, làm rụng rơi cánh hoa". Nó khiến cho trái tim cằn cỗi của chàng trai như tan ra trong những rung cảm tinh khôi, ngọt ngào:

"Chỉ cần một cơn mưa

Là vai gầy thêm nữa

Cho ướt môi, mềm da

Chỉ cần giọt mưa sa

Chỉ chờ một cơn mưa

Để không ngờ chi nữa

Đi dưới mưa hồng nghe

Giọt nhẹ vào tim ta"

Trong dòng cảm xúc bộc phát, người trai đã ước "một cơn mưa" đổ xuống để được chiêm ngưỡng vẻ đẹp ẩn dấu sau dáng vẻ "mèo khờ" của nàng, để trái tim được thăng hoa trọn vẹn, "để không ngờ chi nữa". Từng lời ca đổ xuống tinh tế, diễm lệ, lột tả một cách trọn vẹn vẻ đẹp thanh tân của người con gái như: Vai gầy, da mềm nuột nà, môi ướt... bất kỳ chàng trai nào khi yêu đều khao khát được ngắm nhìn, được tận hưởng. 

"Ta yêu em mù lòa

Như Adam ngù ngờ

Yêu Eva khù khờ

Cuộc tình trinh tiết đó

Nhưng thiên tai còn chờ

Đôi uyên ương vật vờ

Chia nhau xong tội đồ

Đày đọa lâu mới tha..."

Tình yêu có khởi đầu đẹp như mơ thì cũng sẽ có phút tan biến thành tro bụi. Những người tình bỗng "trở mặt" thành "tội đồ", "đày đọa" nhau trong oán giận, yêu thương giằng xé không dứt. Tan giấc mơ về một chuyện tình đẹp.

"Chỉ một chiều lê thê

Ngồi co mình trên ghế

Nghe mất đi tuổi thơ

Chỉ một chiều bơ vơ

Chỉ là chuyện đong đưa

Đời luôn là cơn gió

Thay áo cho tình ta

Chỉ là chuyện thiên thu"

Lời hát như những tiếng thở dài dằng dặc thả vào thinh không, hoang hoải. Cuộc tình đi qua chỉ để lại những vết sẹo, những vụn vỡ không thể xóa nhòa. Người tình quay bước, tan vỡ, mộng tan, tình yêu cũng theo đó mà mất đi sự vô tư, trẻ thơ. Người đã đi qua tan vỡ chẳng thể mong còn có được những rung cảm trinh nguyên như xưa, chỉ có thể co mình trên ghế thời gian, phó mặc dòng đời đẩy đưa.

"Tưởng chừng nghìn năm sau

Chẳng ai còn yêu nhau

Nào ngỡ đâu tình yêu

Giăng bẫy nhau còn nhiều

Nghe lòng còn khô ráo

Nghe chừng còn khát khao

Nên gục đầu rất lâu

Xưng tội cả kiếp sau"

Những lời ca chập chờn, ám ảnh, càng lúc càng u uất, sầu muộn phủ kín không gian. Tình yêu đã chẳng còn được nhìn bằng ánh mắt ngây dại, trinh nguyên như ngày nào mà đã chuyển sang oán hận, nghi hoặc. Nhưng dù lý trí có trăm ngàn lần phủ nhận thì trái tim vẫn không thôi khao khát, không thôi thổn thức suốt kiếp. Và đâu đó, trong trái tim đau thương tình yêu vẫn lấp lánh tia sáng.

"Cả triệu người yêu nhau

Còn ai là không thấu

Len giữa u tình sâu

Một vài giọt ơn nhau

Tia sáng Thiên Đường cao

Rọi vào ngục tim nhau..."

Dẫu có đi qua một cuộc tình tan vỡ, dù sầu hận chất ngất thì tình yêu vẫn là thứ phép màu mê hoặc cuốn hút trái tim con người, là món quà mà trần đời đã ban tặng cho loài người. 

"Chỉ chừng đó thôi" là một nhạc phẩm buồn, có câu tứ lạ, những hình ảnh ẩn dụ hầu như thân thuộc, gần gũi nhưng bằng những giai điệu mềm mại, êm đềm. Lời hát giàu tính tự sự, lôi cuốn đã trở thành một trong những nhạc phẩm bất hủ được nhiều người yêu thích. 

Đây là một trong những ca khúc được nhạc sĩ Phạm Duy "đo ni đóng giày" cho phù hợp với tiếng hát trữ tình, ngọt ngào của ca sĩ Duy Quang. 

Xem thêm: "Bên cầu biên giới" - nhạc phẩm khiến Phạm Duy bị chỉ trích