Mối duyên âm nhạc giữa nhạc sĩ Văn Cao và Trần Tiến: “Anh Văn là người đã hướng tôi đến với âm nhạc”

Nhạc sĩ Văn Cao là người sống giản dị, khiêm tốn, hòa đồng và luôn tôn trọng mọi người, không phân biệt tuổi tác hay nghề nghiệp của họ. Có lẽ vì thế mà ông được rất nhiều người yêu quý và kính trọng, đặc biệt là giới văn nghệ sĩ.

Căn giác nhỏ của gia đình ông tại số 108 Yết Kiêu là nơi tụ hội của rất nhiều nhạc sĩ, nhà thơ, nhà văn… Những người ghé đến có người thành danh, cũng có người chỉ vừa mới chập chững bước vào nghề tìm đến ông để gặp gỡ, trao đổi và học hỏi kinh nghiệm.

Nhạc sĩ Văn Cao từng nói rằng: “Chơi với lớp trẻ mình cũng được học tập nhiều điều. Hiểu được những tư duy mới trong nghệ thuật, những trăn trở của họ đối với thời cuộc, phát hiện những tiềm năng nghệ thuật của họ để đưa ra những lời khuyên, những lời động viên, khích lệ để họ phát triển tài năng. Chơi với bọn trẻ đầu óc mình cũng được trẻ ra, cuộc sống cũng vui vẻ hơn nhiều…”.

Trong số những nhạc sĩ trẻ, Trần Tiến là người được nhạc sĩ Văn Cao rất yêu quý. Trần Tiến sinh năm 1947 tuổi Đinh Hợi, Văn Cao sinh năm 1923 tuổi Quý Hợi. Năm 16 tuổi, Văn Cao sáng tác ca khúc đầu tay mang tên “Buồn tàn thu”. Năm 16 tuổi, Trần Tiến học hết lớp 10, được tuyển thẳng vào trường Đại học Kiến trúc nhưng vì thành phần gia đình nên buộc thôi học. Sau đó, ông được nhận vào làm hậu đài cho Đoàn ca múa Hà Nội. Sống trong môi trường nghệ thuật lại có người anh là ca sĩ nổi tiếng – Trần Hiếu nên Trần Tiến dần cảm thấy hứng thú và sau mê với âm nhạc. Ông tự học guitar và ca hát, chỉ sau 1 năm Trần Tiến đã trở thành một nghệ sĩ biểu diễn.

Con đường nghệ thuật của Trần Tiến cũng mở ra từ thuở ấy. Những năm đầu của cuộc chiến tranh chống Mỹ, ông theo đoàn Ca múa Hà Nội vào tuyến lửa biểu diễn phục vụ quân và dân các tỉnh Quảng Bình, Vĩnh Linh. Tại nơi tuyến lửa này, ca khúc “Bài ca Thanh niên ra tiền tuyến” (1967) và “Cô gái Sầm Nưa” (1968) đã ra đời.

Năm 1968, trong một lần ra Hà Nội, Trần Tiến đến thăm nhạc sĩ Văn Cao, chàng thanh niên trẻ hào hứng khoe: “Anh Văn ơi, em vừa sáng tác một bài hát tên “Cô gái Sầm Nưa”, em hát anh nghe rồi xin anh góp ý giúp em”.

Nói xong, Trần Tiến say sưa hát, vang vọng cả căn gác nhỏ. Nhạc sĩ Văn Cao lắng nghe hết bài, nhấm một miếng rượu rồi tủm tỉm cười bảo: “Bài đầu tay như thế là được đấy. Cậu đưa bản nhạc đây để mình xem rồi ta cùng trao đổi”. Trần Tiến nghe vậy thì bối rối nói: “Em mới tập tọe viết nên chưa ghi được…”.

Văn Cao cười vang: “Cậu có năng khiếu đấy, nên về trường âm nhạc cho có cơ bản. Thời của tớ không có điều kiện học nên phải tự mày mò, vất vả lắm. Cậu nên tập trung vào sáng tác, đừng theo nghiệp ca sĩ. Nói thật, về hát cậu không thể bằng Trần Hiếu đâu. Với cả cái nghiệp ca hát nó ngắn lắm, khi mất giọng là hết chẳng còn lưu lại được gì. Người làm nghệ thuật phải có tác phẩm, có sáng tạo mới lưu lại về sau. Mình có chết đi thì vẫn còn tác phẩm để lại cho đời. Cậu có lợi thế hơn mình là một ca sĩ nên có thể phổ cập ngay những ca khúc của mình với mọi người. Mang tiếng là nhạc sĩ có bao nhiêu là bài hát ấy thế mà mình có hát được bài nào đâu”.

Nghe lời khuyên của nhạc sĩ Văn Cao, năm 1971 nhạc sĩ Trần Tiến về Hà Nội để học sáng tác tại Nhạc viện Hà Nội. Văn Cao thấy vậy mừng lắm. Năm 1973, Trần Tiến lấy vợ, nhạc sĩ Văn Cao đã cùng vợ đến dự đám cưới và tặng cho Trần Tiến một bản dịch cuốn sách “Kỹ thuật âm nhạc của tôi” của tác giả người Pháp, nhà soạn nhạc nổi tiếng Olivier Messiaen - là một nhạc sĩ thành lập nên trường phái Tiên phong ở Pháp.

Năm 1978, nhạc sĩ Trần Tiến tốt nghiệp Nhạc viện Hà Nội và sau này ông đã trở thành một trong những nhạc sĩ xuất sắc của nền âm nhạc Việt Nam với nhiều tác phẩm nổi tiếng được công chúng yêu mến như: “Giai điệu Tổ quốc”, “Mặt trời bé con”, “Chiếc vòng cầu hôn”, “Ngẫu hứng qua cầu”, “Tùy hứng lý ngựa ô”, “Sao em nỡ vội lấy chồng”, “Chị tôi”, “Vết chân tròn trên cát”...

Trong suốt hành trình sáng tác của Trần Tiến, nhạc sĩ Văn Cao luôn dõi theo từng bước, hết lời động viên, khích lệ mỗi khi hai người gặp nhau. Ông cũng không tiếc những lời khen tặng do người nhạc sĩ trẻ cách mình 12 con giáp: “Trần Tiến là một nhạc sĩ tài năng, âm nhạc của Tiến rất đa dạng mang chất ngẫu hứng nhưng vẫn đậm chất dân gian hiện đại và rất sáng tạo, phù hợp với thời đại. Nhờ vậy mà âm nhạc của Tiến đã đi sâu vào tầng lớp trẻ và được đón nhận rất nhiệt tình. Chất lãng tử trong tính cách của Trần Tiến cũng là một yếu tố làm nên sự thành công trong sáng tác”.

Còn Trần Tiến cũng nhiều lần nói với mọi người rằng: “Mình luôn kính trọng và yêu quy anh Văn. Đối với mình, anh Văn không chỉ là một người anh thân thiết mà còn là người thầy chân tình của mình trong nhiều lĩnh vực nghệ thuật, chính anh là người đã hướng cho mình đến với âm nhạc”.

Xem thêm: Với âm nhạc, có lúc Văn Cao “ly thân” nhưng không “ly dị”