Đôi dòng tâm sự của nhạc sĩ Ngô Thụy Miên về hoàn cảnh sáng tác "Paris có gì lạ không em"

CA KHÚC "PARIS CÓ GÌ LẠ KHÔNG EM"

• Tên ca khúc: Paris có gì lạ không em
• Thơ: Nguyên Sa
• Phổ nhạc: Ngô Thụy Miên
• Thể loại: Nhạc trữ tình
• Năm ra đời: 1971
• Ca sĩ trình bày tiêu biểu: Thái Thanh (trước 1975), Ý Lan, Ái Vân...

Ca khúc "Paris có gì lạ không em" ra đời trong hoàn cảnh nào?

Thi sĩ Nguyên Sa từng có thời gian du học tại Pháp nên sớm mở lòng với thiên nhiên, học hỏi nhiều điều văn minh nơi xứ người. Cuộc sống ở nơi xa xứ đã tạo nên nguồn cảm hứng cho thi ca của ông. Cuối thập niên 1950, những dòng thơ đầy mới mẻ của Nguyên Sa đã thu hút sự quan tâm của giới sinh viên, học sinh. Hình ảnh Paris lãng mạn đã làm cho một góc trời Sài Gòn cũng trở nên dịu mát dẫu nơi đây không có sông Seine, thiếu hẳn sương mù và chỉ có hai mùa mưa nắng... 

Thơ Nguyên Sa được in thành tập, thành sách, được phổ biến dưới nhiều hình thức và được thăng hoa bởi các nhạc sĩ tên tuổi. Trong số những người yêu thơ và phổ nhạc thơ Nguyên Sa không thể không nhắc đến nhạc sĩ Ngô Thụy Miên.

Trong một bài phỏng vấn, nhạc sĩ Ngô Thụy Miên chia sẻ khá nhiều về cái duyên đến với thơ Nguyên Sa: "Tôi đến với thơ Nguyên Sa, không từ một chọn lựa, mà vì tôi đã nhìn thấy mình trong thơ của ông, đã nghe những rung động thầm kín nhất của tuổi trẻ mình được ông tạo lên bằng những lười thơ ngọt ngào tình tứ, tươi mát. Cũng như bao nhiêu anh em thanh niên sinh viên học sinh của thập niên 60, tôi yêu và thuộc không ít thơ của ông...".

Và khi nhắc về lý do và hoàn cảnh phổ nhạc ca khúc "Paris có gì lạ không em", nhạc sĩ Ngô Thụy Miên trải lòng: "... Những năm 60, 70, bọn trẻ chúng tôi dù trưởng thành trong khói lửa chiến tranh, có ai không mơ một ngày được đặt chân đến Paris, được cùng người yêu dạo chơi phố phường Paris, hay lang thang bên sông Seris nhớ đến một cuộc tình... Paris như một lời kêu gọi, một nơi chốn tìm về cõi tình yêu. Từ những mộng ước đó, bản nhạc thứ hai tôi phổ từ thơ Nguyên Sa đã thành hình.

Có những bài thơ khi muốn phổ nhạc, người nhạc sĩ phải tìm điệu nhạc để chuyên chở ý thơ, hoặc phải thay đổi lời thơ để nhập vào ý nhạc... Riêng "Paris có gì lạ không em" khi đọc lên tôi đã nghe phảng phất tiếng phong cầm rộn rã của nhịp 3 luân vũ. Phím dương cầm, giòng nhạc dồn dập, chạy dài trên 10 đầu ngón tay, tôi đã hoàn tất phổ bài thơ trong một ngày đầu xuân năm 1971".

Theo nhiều tư liệu, "Paris có gì lạ không em" là một trong 3 bài thơ chia ly được thi sĩ Nguyên Sa viết tặng cho vùng đất mà ông yêu mến, cảm thấy ray rứt khi phải lìa xa. Ba bài thơ lần lượt là: Tiễn biệt (1953), Paris (1954), Paris có gì lạ không em (1955). Gần 20 năm sau, nhạc sĩ Ngô Thụy Miên đã phổ nhạc cho bài thơ "Paris có gì lạ không em" và trở thành hiện tượng.

Paris có gì lạ không em?

Paris có gì lạ không em? - Câu hỏi tưởng nhự bình thường, chỉ là lời hỏi thăm đơn giản nhưng khi trở thành câu mở đầu cho một bài nhạc thì lại mang hàm ý hỏi han về nơi đã xa. Paris có gì lạ không, ngoài tháp Eiffel soi bóng bên dòng sông, những lâu đài cổ kính hoài niệm về một đế chế huy hoàng, những bàn ghế lặng thời gian của quán cafe thơ mộng. Và Paris có gì lạ không khi còn lại em một mình ngang vườn Luxembourg nghe ngàn lá đổ.

Mai anh về lại, em có còn ngoan như những ngày yêu thương ấm nồng mùa xuân lá hoa vương đầy ngõ cũ phố xưa:

"Paris có gì lạ không em?

Mai anh về em có còn ngoan

Mùa xuân hoa lá vương đầy ngõ

Em có tìm anh trong cánh chim..."

Không bày tỏ cụ thể niềm nhớ nhung khi xa cách, nhưng thính giả cảm nhận được mùa xuân của tình yêu đôi lứa đã đi qua ngập tràn hoa lá. Không trực khởi hỏi em có nhớ anh không mà là "Em có tìm anh trong cánh chim". Tìm anh trong cánh chim bay hay tìm anh trong cánh thời gian vỗ cánh xa dần ngày yêu dấu? Ngôn ngữ ca từ chắp cánh cho tâm hồn người thưởng thức bay xa:

"Paris có gì lạ không em?

Mai anh về giữa bến sông Seine

Anh về giữa một giòng sông trắng

Là áo sương mù hay áo em?"

Dẫu ở xa nhưng hình bóng Paris luôn trong lòng. Một kinh đô ánh sáng với đầy kỷ niệm, khi đã thành câu thơ câu hát thì nhẹ nhàng đi vào lòng người, chạm đến trái tim của những ai có cùng tâm trạng.

Mai anh sẽ trở về giữa bến sông Seine chảy qua lòng thành phố hoa lệ, dòng sông đã đi vào thi ca Pháp được ví như dòng sông Hương chảy qua kinh thành Huế năm xưa. Chính vì thế, tác giả đã đưa hình ảnh dòng sông này vào ca khúc để gợi nên nỗi niềm chất chứa của mình.

"Anh sẽ cầm lấy đôi bàn tay

Tóc em anh sẽ gọi là mây

Ngày sau hai đứa mình xa cách

Anh vẫn được nhìn mây trắng bay"

Mai về, anh cầm lấy tay em, sẽ gọi tóc em là mây trời để tình em mãi trở thành vĩnh cửu dù sau này có cách xa nhau. Không cần phải nói yêu em, nhớ em suốt đời cho ngô từ trở nên sến súa, hình ảnh mây trắng bay tự như hình tượng mái tóc em ở mãi bên đời, trắng tinh hoài nét đẹp thiên thu.

"Paris có gì lạ không em?

Mai anh về mắt vẫn lánh đen

Vẫn hỏi lòng mình là hương cốm

Chả biết tay ai làm lá sen"

Mai về, anh vẫn còn thấy ánh mắt em lấp lánh như sao trời, để "vẫn hỏi lòng mình là hương cốm/ chả biết tay ai làm lá sen". Cốm là một loại đặc sản của Hà thành, cốm được gói trong 2 lớp lá sen. Lá dày là lá gói bên trong cho cốm luôn có được độ mềm. Lá sen bên ngoài giúp giữ mùi thơm của cốm. Tác giả đã cho lòng mình là hương cốm, phải cần có lá sen để ủ giữ hương thơm lâu dài, đã pha chút tinh nghịch khi hỏi: "Chả biết tay ai?". Còn tay ai nữa ngoài tay người yêu bé nhỏ...

Xem thêm: Ngô Thụy Miên và cuộc gặp gỡ làm nên mối giao cảm thi - ca: "Định mệnh đã cho tôi đọc thơ Nguyên Sa..."