Nhạc sĩ Phạm Duy và ca khúc "Cỏ hồng": "Tôi bắt chước Lê Uyên-Phương soạn một bài có tính chất xưng tụng nhục thể"

CA KHÚC "CỎ HỒNG"

• Tên ca khúc: Cỏ hồng
• Nhạc sĩ sáng tác: Phạm Duy
• Thể loại: Trữ tình
• Năm ra đời: 1970
• Ca sĩ biểu diễn tiêu biểu: Thái Thanh, Ý Lan, Duy Quang...

Ca khúc "Cỏ hồng" ra đời trong hoàn cảnh nào?

Phạm Duy là một trong những nhạc sĩ tân nhạc đi nhiều, có nhiều trải nghiệm và viết nhiều. Trên đường "du ca" từ bắc chí nam, rồi qua tận Mỹ, ông đã thu về trong tầm mắt nhiều danh thắng nổi tiếng. Nhưng có một miền đất khiến trái tim chàng du ca phải thốt lên "nơi thần tiên" - đó là Đà Lạt xưa. 

Trong hồi ký, Phạm Duy viết, Đà Lạt như một cô gái yêu kiều, đài các, kiêu sa, kín cổng cao tường mà bao chàng trai dòm ngó nhưng không thể chạm đến. Hồi đầu thập niên 1940, muốn lên Đà Lạt không phải chuyện dễ dàng. Phải làm đơn xin phép và chờ Sở mật thám điều tra rồi 3 tháng sau mới có giấy đi. Thường là giấy phép cho tới nghỉ mát trong một thời hạn nhất định. Nếu muốn đến làm ăn sinh sống ở Đà Lạt thì lại là một câu chuyện khác, khó khăn vô cùng. Thời ấy, người Pháp lập ra danh thắng Đà Lạt để dành riêng cho người da trắng. Gánh hát Đức Huy (nơi mà Phạm Duy đang đi cùng để biểu diễn) lại dễ dàng lên Đà Lạt vì người trong đoàn đã đút tiền cho Sở cảnh sát rồi. 

Mặc dù mê mẩn cảnh sắc Đà Lạt nhưng phải đến 20 năm sau, Phạm Duy mới chắp bút viết ca khúc có liên quan đến Đà Lạt và câu chuyện tình yêu mà ông gọi là "mối tình thơ nhạc". Đó là tình cảm trong sáng nhất đời ông dành cho nàng Lệ Lan. Hai người từng có kỷ niệm rất đỗi dịu dàng tại xứ sở sương mù Đà Lạt.

Phạm Duy cho biết, ông từng rơi vào lưới tình với cô gái trẻ Lệ Lan (Alice). Mối tình với Lệ Lan như một nốt nhạc trong veo giữa đời trai nồng nặc nhục dục của ông. Nhưng trớ trêu và hi hữu thay, đây là lại chính là "tình mẹ duyên con". Bởi mẹ của Lệ Lan chính là bà Helene - người mà Phạm Duy từng đem lòng yêu mến khi còn trẻ.

Sau này, trong một lần tình cờ gặp lại giữa lòng Sài Gòn tập nập, Phạm Duy được Helene mời đến thăm nhà. Trong khi Helene tỏ ra xa cách, giữ gìn thì cô con gái lớn của bà lại trót đem lòng mến mộ người nhạc sĩ tài hoa lớn tuổi. Sự chênh lệch về tuổi tác và sự tréo ngoe của mối tình khiến nhạc sĩ từng có ý lẩn tránh cô gái. Nhưng sự nồng nhiệt của người đẹp và nhan sắc phơi phới đã xô đổ bức trường mà Phạm Duy tạo ra. 

Trong suốt 10 năm qua lại, Lệ Lan đã viết hơn 300 bài thơ tình gửi tặng Phạm Duy. Đáp lại, Phạm Duy cũng viết tặng người đẹp khoảng 40 ca khúc. 

Nhưng "mối tình thơ nhạc" chấm dứt sau 10 năm khi Lệ Lan quyết định đi lất chồng. Với Phạm Duy, đây là nỗi buồn khó nói thành lời. Và ông đã dùng ca từ để trải lòng, để thể hiện sự tôn trọng, tiếc nuối đối với chuyện tình trong sáng nhất đời mình.

Sau khi Lệ Lan lên xe hoa, Phạm Duy đã không ít lần nhớ đến những tháng ngày tươi đẹp, rất đỗi dịu êm, nằm trọn trong vòng tay ân ái của người tình tại xứ sở sương mù. Tất cả những xúc cảm dịu êm đó đã thôi thúc ông viết nên "Cỏ hồng". Ca khúc giống như một lời tri ân mà Phạm Duy muốn gửi đến "mối tình thơ nhạc" của mình. Bởi theo ông nói, chính Lệ Lan đã giúp ông soạn ra những câu hát ái tình. 

Ca khúc "Cỏ hồng" được sáng tác vào năm 1970. Đó là thời điểm nhạc sĩ Lê Uyên-Phương đang "làm mưa làm gió" khắp các sân khấu âm nhạc từ Đà Lạt đến Sài Gòn. Lê Uyên-Phương chinh phục công chúng bằng thứ âm nhạc dục tính, đầy tự do và hoang dại đậm chất cao nguyên Đà Lạt. Thứ âm nhạc đầy cá tính của Lê Uyên-Phương đã thu hút Phạm Duy, khiến ông phải thừa nhận đã bị ảnh hưởng bởi nó.

"Vào năm 1970, sau khi tôi đã soạn xong những bài 'Trả lại em yêu', 'Con đường tình ta đi'... vốn là những bản tình ca mô tả cuộc tình của lứa đôi đang sống một cuộc đời bấp bênh vì không tránh khỏi xa nhau do thời thế. Một nhạc sĩ khác, Lê Uyên-Phương đã tung ra một loạt ca khúc mang đậm chất dục tính, ví dụ như bài 'Vũng lầy của chúng ta'. Tôi đã bắt chước anh, soạn một bài có tính chất xưng tụng nhục thể", Phạm Duy viết trong hồi ký. 

Ca khúc "Cỏ hồng" được ra đời, trở thành bài hát có tính xung tụng nhục thể. Tuy nhiên, thứu dục tính mà nhạc sĩ Phạm Duy đưa vào âm nhạc say mê nhưng không cuồng vội, vồ vập. Đôi tình nhân của "Cỏ hồng" chầm chậm tận hưởng, chầm chậm quyện vào nhau trên những nốt nhạc ve vuốt, gợi cảm, tinh tế, diễm lệ.

"Cỏ hồng" - lời tri âm sâu sắc đến "mối tình thơ nhạc"

"Mối tình thơ nhạc" với nàng Lệ Lan đã đem lại cho Phạm Duy nguồn cảm hứng bất tận trong sáng tác tình ca. Những câu từ hay nhất đã được Phạm Duy viết ra bằng tất cả tình yêu, sự mến mộ nữ thi sĩ đã dành tặng ông đến hơn 300 bài thơ tình. Mọi cung bậc cảm xúc trong suốt 10 năm yêu đương với Lệ Lan đều được ông viết thành nhạc, trong đó có đoạn cảm xúc sau khi nàng lên xe hoa. Đó là thứ tình cảm trân trọng, tri ân được ông "nhạc hóa" trong ca khúc "Cỏ hồng":

"Rước em lên đồi, cỏ hoang ngập lối

Rước em lên đồi, hẹn với bình minh"

Cho đến khi mắt đã mờ, chân đã chậm, nhạc sĩ Phạm Duy vẫn dành những lời trìu mến cho "mối tình thơ nhạc": "Tôi yêu người phụ nữ ấy lắm". Có lẽ vì thế mà ông luôn dành sự trân trọng, nâng niu cho nàng: "Rước em lên đồi" - đó là đồi cỏ hồng ở Đà Lạt, ngọn cỏ cao xâm xấp mắt cá chân, trải rộng khắp vùng, xanh mát, giống như một tấm thảm hồng mềm mại. Nơi này yên tĩnh, hầu như không có côn trùng làm phiền, là nơi hò hẹn vô cùng lãng mạn và riêng tư. 

"Đôi chân xinh xinh như tình thôi khép nép

Hãy vứt chiếc dép, bước đi ôm cỏ mềm"

Giữa cảnh sắc đẹp như chốn thần tiên ấy, nàng thiếu nữ không ngần ngại cở bỏ sự e dè của mình. Đôi chân xinh xinh của nàng tung tăng trên đồi cỏ. Chàng nhạc sĩ thì thầm: "hãy vứt chiếc dép, bước đi ôm cỏ mềm". Cô gái đã đồng ý, hai người được gần nhau thêm một chút.

Trong câu hát này "chiếc dép" là một hình ảnh ẩn dụ, giống như những rào chắn khép nép, e dè của cô gái với chàng trai. Chỉ khi cô bỏ được chiếc dép ra, đặt những cảm xúc "phòng thủ" xuống thì họ mới có thể chạm đến tình yêu đôi lứa. 

Khi họ cởi bỏ sự "khép nép" cùng nắm tay nhau bước đi trên đồi cỏ mề:

"Đồi êm êm, cỏ im im, ngủ yên yên, mộng rất hiền

Giọt sương đêm còn trinh nguyên

nằm mê man chờ nắng sớm lên, rước em lên đồi tiên

Đồi nghiêng nghiêng, cỏ lóng lánh,

rồi rung rinh, bừng thoát giấc lành

Trời mông mênh, đồi thênh thang

Cỏ chênh vênh chờ đôi tình nhân"

Những cảm xúc rạo rực, say mê, lâng lâng, hồi hộp khó tả của đôi tình nhân được Phạm Duy lồng ghép khéo léo trong bức tranh yên bình lúc sáng sớm: êm êm, im im, yên yên, nghiêng nghiêng, lóng lánh, thênh thang, mênh mông... Không gian, thời gian, cỏ cây đất trời dường như đều đang phát tín hiệu se duyên cho đôi tình nhân. Có lẽ đây là lần tiên họ ở cạnh nhau trong khung cảnh riêng tư, tình tứ đến vậy. Sau những cảm giác bỡ ngỡ, hồi hộp khó tả ban đầu, trái tim của đôi tình nhân như mở ra, bừng thức giấc, hòa nhịp với cỏ cây đất trở, cất lên khúc nhạc tình yêu đầy tự do:

"Rước em lên đồi xanh

Rước em lên đồi trinh

Mời em lên núi cao thanh bình

Cỏ non phơn phớt ôm chân mình

Mời em rũ áo nơi đô thành

Cùng ta lên núi cao thanh thanh

Em ơi! Đây con đồi dài, như bao nhiêu mộng đời

Nghiêng nghiêng nghe mặt trời yêu đương"

Đôi tình nhân lại thổ lộ tình yêu cùng nhau:

"Níu em trên đồi, cỏ thơm mùi sữa

Níu em yêu ngồi trên bãi cỏ non

Giương đôi tay ôm thân tròn ơn mưa móc

Hãy xóa mái tóc, rũ trên vai anh mòn..."

Trong khúc ca hoan của trời đất, đôi tình nhân "níu" lại gần nhau, quyện vào nhau trong "cỏ thơm mùi sữa", trên bãi cỏ hồng non. Tất cả đều non tơ, thơm ngát, thanh khiết tình yêu của đôi tình nhân. Họ quyện vào nhau, níu giữ nhau, tận hưởng phút giây say đắm trong tình yêu. Họ dâng tặng nhau thứ tình thơm ngọt chứ không phải thứ ẩn ức dục tính xác thịt hời hợt.

"Đồi quen quen, cỏ ngoan ngoan, tưởng mơn man làn tóc rối mềm

Rồi nghe thêm lời van xin

Từ trong tim hoặc dưới suối tiên

Ngã êm trên cỏ hoang

Trời trong êm, đồi choáng váng,

rồi run lên cùng gió bốn miền

Cỏ không tên nằm thênh thang,

rồi vươn lên vì ta yêu nàng

Những thanh âm, màu sắc, chuyển động trong ngôn từ âm nhạc giống như những làn sóng nhấp nhô từng đợt từng đợt, đan xem nhiều cung bậc, khi dịu dàng, vuốt ve khi gấp gáp, cuồng si để rồi bất chấp cuộn trào lên rúng động đất trời: "Trời trong êm, đồi choáng váng, rồi run lên cùng gió bốn miền". 

Sau những đưa đón, dịu dàng, khép nép, những cảm xúc rạo rực, mê say của thuở ban đầu, đôi tình nhân đã đưa đón đến những cung bậc cao nhất, hòa quyện vào nhau, phóng thích cho nhau, cùng nâng nhau lên. Đó là thứ tình yêu đích thực.

"Hỡi ôi con đồi ngoan! Hỡi ôi cỏ hồng hoang

Cỏ xanh đổi sắc theo nhân tình

Mặt trời cũng đang soi tia lành

Cỏ hoang xao xuyến trên ngọn ngành

Đỏ như trong giấc mơ lung linh"

Khi những nồng say vừa sứt thì những tia nắng đầu tiên của bình minh cũng vừa rọi xuống, giống như điềm báo dấu hiệu về một mối tình duyên lành vừa kết thành. Dưới những "tia lành" của ánh mặt trời sớm mai, cỏ xanh đổi sắc theo nhân tình tự lúc nào? Không còn là đồi cỏ xanh nữa, mà hiện ra trước mắt đôi tình nhân là đồi cỏ vùng đồi rộng lớn. Nhờ cảnh sắc thần tiên đó, thay vì hoảng hốt, lo sợ vì lỡ cắn vào trái cấm, lại khiến đôi tình nhân hân hoan, rạng ngời, chìm đắm trong tình yêu. Chàng trai siết chặt cô gái trong vòng tay, hít hà mùi thơm cơ thể, nựng nịu cô bằng những yêu thương:

"Em ngoan như tình nồng, em bao la mịt mùng

Em thơm như cỏ hồng em ơi!".

Xem thêm: "Áo anh sứt chỉ đường tà" - ca khúc phổ nhạc ngốn nhiều thời gian nhất của Phạm Duy