Bì báo hiếm hoi về Anh Việt Thu - người khách lạ ngẩn ngơ trong làng nhạc Việt

Nhạc sĩ Anh Việt Thu - nam sinh hạng ưu của trường quốc gia âm nhạc Sài Gòn

Nhạc sĩ Anh Việt Thu (1939 - 1975) tên thật là Huỳnh Kim Sang. Ông sinh ở Campuchia nhưng đến năm 1940 được làm giấy khai sinh ở làng An Hữu, quận Cái Bè, tỉnh Mỹ Tho (nay là tỉnh Tiền Giang). Ông sinh ra trong gia đình có 3 anh em (2 người còn lại là Huỳnh Hữu Phi Long, Huỳnh Thị Kim Phụng, Huỳnh Hữu Việt Thu). Vì có người em út tên Việt Thu nên sau này khi viết nhạc, ông đã lấy bút danh Anh Việt Thu (nghĩa là "anh của Việt Thu). Bút danh này mang ý nghĩa như một lời nhắc nhở về trách nhiệm của người làm anh luôn bao bọc các em nhỏ của mình. 

Năm 1950, Anh Việt Thu bén duyên với những nốt nhạc. Ông được người bạn cùng lớp chỉ cho cách chơi đàn guitar, sau đó, ông tự học thêm để trau dồi năng khiếu của mình. 

Năm 1956, ông thi vào trường Quốc gia âm nhạc Sài Gòn vừa được thành lập và trở thành một trong những khoa sinh viên đầu tiên của trường. Ở đây, ông được học nhạc pháp, nhạc sử, hòa âm, đối âm, tấu âm, sáng tác và dương cầm cùng các giáo sư Hùng Lân, Nguyễn Văn Huấn, Nguyễn Phụng, Ngô Duy Linh, Hải Linh, Nghiêm Phú Phi, Võ Đức Thu...

Cũng trong năm 1956, ông ra mắt ca khúc đầu tay mang tên "Giòng An Giang". Ca khúc này nhanh chóng được yêu thích, được giới phê bình đánh giá cao vì giai điệu và lời ca có chiều sâu. 

Từ 1958 - 1959, Anh Việt Thu là trưởng đoàn văn nghệ Tổng hội Sinh viên Quốc gia. Năm 1963, sau hơn 7 năm học tập và nghiên cứu âm nhạc, ông đệ trình luận án âm nhạc tại học viện Tokyo (Nhật Bản). Sau đó, ông tốt nghiệp hạng ưu tại trường quốc gia âm nhạc khóa đầu tiên. 

Năm 1964, ông từ Sài Gòn lên Tây Ninh dạy học cho trường Nam (nay là trường THPT Trần Hưng Đạo). Nhạc sĩ Anh Việt Thu được xem là người đầu tiên đưa âm nhạc vào học đường thời đó. Cho đến nay, lớp học trò ở tuổi ngũ thập tri thiên mệnh vẫn còn nhớ như in bài hát mang điệu valse ngọt ngào thầy Anh Việt Thu từng dạy: "Dòng An Giang sông sâu nước biếc, dòng An Giang cây xanh lá thắm, lã lướt về qua Thất Sơn...".

Theo nhiều đánh giá, nhạc sĩ Anh Việt Thu dạy nhạc có nét độc đáo riêng. Thời đó, lương bổng cũng khá (tương đương chiếc xe Honda Nhật) nhưng do tính nghệ sĩ nên cũng túng thiếu dài dài, có lần ông bán chiếc radio 3 band để trả tiền thuê nhà. Theo như lời thi sĩ Hàn Mặc Từ, đời thi sĩ là vậy: Gió trăng có sẵn làm sao ăn? 

Nhạc sĩ Anh Việt Thu là một trong những người đưa âm điệu nhẹ nhàng bình dân vào nhạc cùng với các nhạc sĩ Trúc Phương, Minh Kỳ, Lam Phương, Châu Kỳ. Đó là điệu boléro, ballade, habanera…

Nhạc sĩ Anh Việt Thu - người khách lạ ngẩn ngơ trong làng nhạc Việt

Trong làng nhạc vàng trước 1975, nhạc sĩ Anh Việt Thu có chỗ đứng đặc biệt. Gia tài âm nhạc của ông có thể sẽ còn lớn lao hơn nữa nếu ông không đột ngột qua đời vào năm 1975 do bạo bệnh. 

Lục lại ký ức năm xưa thì thấy có xuất hiện một bì báo hiếm hoi từ năm 1972 viết về người khách lạ ngẩn ngơ trong làng nhạc Việt - Anh Việt Thu:

Mở đầu bì báo nhận định, những ca khúc khởi đi từ một nguồn sống bắt rễ và hòa hợp trong tâm hồn người miền Nam đã được thể hiện ở hầu hết trong những nhạc phẩm của Anh Việt Thu. Điều này khó tìm thấy ở những người sáng tác nhạc hiện nay (thời 1972). Lý do thật dễ hiểu, vì Anh Việt Thu đã sống và đã được nuôi dưỡng bằng chất liệu thơ mộng nhưng nhọc nhằn trên chính vùng đất quê hương.

Những cảm xúc chân thành được Anh Việt Thu ghi lại bằng các tác phẩm của mình đã góp mặt trong sinh hoạt tân nhạc đã gây chú ý đặc biệt cho giới thưởng ngoạn. Đó là sự thận trọng trong việc sử dụng ngôn từ cũng như những đường lối sáng tác nhằm phục vụ thị hiếu của thính giả hay nói cách khác là nhạc thời trang. 

Bì báo này cũng chỉ ra một số tác phẩm tiêu biểu của Anh Việt Thu như: Giòng An Giang, 8 điệp khúc, Đa tạ, Gió về miền xuôi; Những bài hát viết trên tóc mẹ (tuyển tập). Những lời ca trong các tác phẩm của ông thật nhẹ nhàng với những tiết điệu âm giai thật nhuyễn bằng 1 kỹ thuật đã được tinh lọc. Những thể điệu dân ca, lý con sáo, hò lơ được anh kín đáo đưa vào âm nhạc. Nếu không phải người tinh ý thì cũng khó nhận ra.

Khi được hỏi nguyên nhân đưa những thể điệu ấy vào nhạc bằng lối hẹp như thế, Anh Việt Thu giải thích: "Người ta đã hiểu lầm về dân ca như một biểu lộ sức sống và màu sắc địa phương tính, thực ra dân ca tự chuyên chở với những nét đặc thù. Tôi thường có dịp sống trên những đồng bằng châu thổ Cửu Long, tôi nhận biết được một điều, sự sinh hoạt trên đồng ruộng, trên kênh rạch miền Nam không phải chỉ bắt đầu bằng những giọng ầu ơ, ru em, lý con sáo hay lý ngựa ô mà nó là một đồng vọng sâu thẳm cùng gió và mây nước. Tiếng ca trên đồng ruộng phảng phất một âm vang đồng vọng và đã được trộn lẫn vào thiên nhiên. Như thế, sự ghi nhận ấy khi đưa vào nhạc có thể người ta thất vọng vì không tìm thấy những ồn ào của một thực tế chưa thoát. Cái “La voix du silence” đôi khi phải hiểu như một cách thể đồng thanh và dân ca đã được biến hóa. Quan niệm dân tộc tính, không có nghĩa là góp nhặt một vài câu đưa vào tác phẩm hay làm cho “quê đi” mà là cảm xúc được từ tinh túy dân tộc".

Lúc nào Anh Việt Thu cũng băn khoăn về bộ môn âm nhạc hiện nay (1972). Ông cho rằng, người sáng tác phải thận trọng với chính mình thì mới có thể nâng cao được nghệ thuật thưởng ngoạn của thính giả. Trong đó, khi nhìn sâu vào số lượng nhạc phẩm xuất hiện hàng tuần, chúng ta ít khi thấy được những nhạc phẩm vừa ý và giá trị.

Lúc sinh thời, Anh Việt Thu luôn sống với quan niệm: "Người nghệ sĩ là người tuyệt vời nhất, vì họ đã sống đẹp và họ đã chế ngự được những tình cảm vụn vặt đặt trên sự tự trọng và ý thức của lòng họ". 

Khi nhìn vào quá trình hoạt động của Anh Việt Thu, có thể thấy, ông lúc nào cũng riêng lẻ, có những nét nhạc riêng với những thi ngữ đã khai thác một cách tài tình, tuyệt duyệt trong những nhạc khúc của mình. 

Nhiều người hoạt động cùng thời đã đưa ra nhận xét về Anh Việt Thu: "Trong lối đi khó khăn mà Anh Việt Thu đã chọn để đưa âm nhạc một nghệ thuật mới lạ hơn đó là một tham vọng quá lớn. Nếu Anh Việt Thu chú tâm hơn về soạn phẩm và hòa âm thì chắc chắn anh Việt Thu sẽ thành công hơn nữa trên lộ trình mà anh đã chọn lựa khai phá những chiều hướng mới và làm giàu nét nhạc". 

Tác giả của bì báo năm đó tin rằng, với khả năng sẵn có, Anh Việt Thu sẽ mang đến nhiều sắc thái khác bất ngờ thời gian tới. Thế nhưng, buồn thay, chàng nhạc sĩ tài hoa chỉ dạo một vòng trong làng nhạc Việt, ông ra đi khi tuổi đời còn rất trẻ... 

Xem thêm: Hoàn cảnh ra đời ca khúc Hai vì sao lạc: Hóa ra không phải kể về một câu chuyện tình yêu