Ca khúc "Trên ngọn tình sầu": Màn kết hợp tuyệt đỉnh giữa thi ca Du Tử Lê và âm nhạc Từ Công Phụng

CA KHÚC "TRÊN NGỌN TÌNH SẦU"

• Tên ca khúc: Trên ngọn tình sầu
• Thơ: Du Tử Lê
• Phổ nhạc: Từ Công Phụng
• Thể loại: Tình ca
• Năm ra đời: 1969
• Ca sĩ thể hiện tiêu biểu: Ý Lan

Ca khúc "Trên ngọn tình sầu" ra đời trong hoàn cảnh nào?

Khán thính giả thuộc thế hệ 5X, 6X, 7X có lẽ không ai không biết đến nhà thơ Du Tử Lê. Ông là một trong số ít thi sĩ có số lượng tác phẩm được phổ nhạc lên đến hàng trăm ca khúc. Trong đó, nhạc sĩ Anh Bằng và Từ Công Phụng phổ nhiều nhất với con số trên dưới 50 ca khúc (mỗi nhạc sĩ). Riêng Từ Công Phụng có một tác phẩm phổ thơ Du Tử Lê vô cùng thành công, đó là ca khúc "Trên ngọn tình sầu". 

Theo thông tin từ website Du Tử Lê, Linh hồn của ca khúc "Trên ngọn tình sầu" cô giáo Lê Huyền Châu (cháu ruột của Giáo sư Lê Ngọc Trụ). Có thể coi Huyền Châu là mối tình đầu của Du Tử Lê. Họ không thể đi đến hôn nhân được vì sự khác biệt giữa hai gia đình Nam - Bắc. Năm 1975, nhà thơ Du Tử Lê sang Mỹ định cư, còn Huyền Châu ở lại Việt Nam. 26 năm sau (1991), ông về thăm lại người yêu cũ và có ý định đưa Huyền Châu đi. Nhưng vì cha mẹ già, Huyền Châu từ chối. 

Phải đến cuối đời, nhà thơ Du Tử Lê mới tiết lộ những uẩn tình phía sau bài thơ "Trên ngọn tình sầu": "Tôi có thói quen ghi lại thời gian hoàn tất bài thơ, thậm chí tôi còn đem thời điểm ra đời của bài thơ vào ngay tựa đề của một số bài thơ nữa. Cho nên, khi tôi đặt tựa đề 67, khúc thêm cho Huyền Châu, thì '67, Khúc thêm cho Huyền Châu' là con số viết tắt của năm 1967. Bài thơ tám chữ này sau đó được nhạc sĩ Từ Công Phụng soạn thành ca khúc, với tự đề mới: Trên ngọn tình sầu". 

Nhắc về hoàn cảnh ra phổ nhạc bài thơ "67, Khúc thêm cho Huyền Châu", báo Thanh Niên có thuật lại lời của nhà thơ Du Tử Lê như sau: "Thời điểm bài thơ chuyển thể thành ca khúc là năm 1969. Người đưa tập thơ Tay gõ cửa đời của tôi cho nhạc sĩ Từ Công Phụng và Nguyễn Thiệp, làm cùng phòng tôi. Thiệp bảo Phụng về một "bài thơ hay và lạ lắm...". Phụng đã phổ nhạc ngay bài thơ ấy.

Một buổi sáng, Phụng rủ tôi và Thiệp ra café La Pagode, hát cho chúng tôi nghe và yêu cầu tôi chọn cho ca khúc một tựa đề khác, không quá riêng tư như tựa đề đầu tiên. Nhìn mấy cây cổ thụ trên đường Lê Thánh Tôn, nhớ những ngày buồn bã vì chuyện Huyền Châu, qua bao nhiêu năm tháng nắng mưa một mình, và tôi chọn Trên ngọn tình sầu cho bài thơ ở dạng ca khúc”.

"Trên ngọn tình sầu" là một trong những nhạc phẩm hay nhất của nhạc sĩ Từ Công Phụng, được phổ nhạc từ khổ thơ 8 chữ của Du Tử Lê. Nhiều ý kiến cho rằng Từ Công Phụng đã nắm bắt được cái "hồn" của bài thơ rồi phổ thành nhạc phẩm mà trong đó không còn chút dấu viết nào là phổ từ thơ nữa.

Màn kết hợp tuyệt hảo giữa thi ca và âm nhạc

Hơn 40 năm đã trôi qua nhưng rất nhiều khán thính giả vẫn cảm thấy ấm áp, say mê khi nghe "Trên ngọn tình sầu" của Từ Công Phụng. Và ca khúc trở nên hoàn hảo hơn qua tiếng hát của ca sĩ Ý Lan. 

"Trên ngọn tình sầu" đã khiến những kỷ niệm thời trẻ ùa về. Tất cả những kỷ niệm đó là vô giá, hòa quyện với nhau, đan xen với nhau: hạnh phúc và khổ đau - gặp gỡ rồi ly biệt cùng bao nghịch lý khác nữa... 

Điều gì đã làm cho kỷ niệm thêm vô giá, có lẽ là ly biệt. Là khoảnh khắc muốn rời đi nhưng không thể đi, là khoảnh khắc những yêu thương dần xa vời:

"hạnh phúc tôi từ những ngày nước lớn

trời mưa mau tay vuốt mặt khôn cùng

bầy sẻ cũ hom hem chiếu ngói xám

trời xanh xao chân ngỏ cũng không về

kỷ niệm tôi từ những ngày vỡ tiếng

nhẩn nha gom từng cọng thiết tha rơi

con dế nhỏ lớn lên đằm tiếng hát

lá oan khiên lả tả mái hiên người"

Bầy sẻ cũ đã đến bờ sông - nơi buổi đầu của hai người hò hẹn làm chứng cho cuộc tình. Rồi vào một buổi chiều mưa mau, mái xám rêu xanh, trời êm cao chân nhỏ - bày sẻ đã cùng chết theo cuộc tình và buồn đến nỗi con dễ nhỏ cũng phải tự tử giữa đêm.

Tất cả chỉ còn là hắt hiu, cô quạnh... Tác giả Du Tử Lê đã dùng gam màu buồn xanh rêu, xám để diễn tả cái vô cùng vô tận của nỗi buồn. Cùng với giai điệu trầm bổng ở âm vực rộng, nhạc sĩ Du Tử Lê đã lột tả được hết nỗi buồn, nỗi đau xót xa của một tình yêu đã lìa xa. 

Nhạc sĩ Từ Công Phụng đã rất thành công khi đưa ý tưởng của Du Tử Lê trở thành ca khúc bất hủ. Khi phổ nhạc, ông đã sửa lời, thêm và bớt cho phù hợp với giai điệu và được sự góp ý của vài người bạn ông đã đặt tên là "Trên ngọn tình sầu thay cho tựa bài thơ "67, Khúc thêm cho Huyền Châu".

Dưới đây Amnhac.net xin trích dẫn nguyên văn bài thơ "67, Khúc thêm cho Huyền Châu" và ca khúc "Trên ngọn tình sầu" để quý khán thính giả dễ hình dung:

67, KHÚC THÊM CHO HUYỀN CHÂU

hạnh phúc tôi từ những ngày nước lớn

trời mưa mau tay vuốt mặt khôn cùng

bầy sẻ cũ hom hem chiếu ngói xám

trời xanh xao chân ngỏ cũng không về

cây mộng nởtừng ngón tay lá nõn

nôi tương tư cỏ ấm thịt da người

tôi hiu hắt từ mắt em ngát tạnh

môi thâm khô từ thưở định xin hôn

ngày tháng hạ khi không mà trở rét

em khi không mà trở mặt điêu ngoa

tay trông ngón hương đưa mùi tóc mạ

ngọn me xa theo ký ức rì rào

chiều qua đó chân ai còn ríu rít

lòi ai say cho trời đất lại gần

kỷ niệm tôi từ những ngày vỡ tiếng

nhẩn nha gom từng cọng thiết tha rơi

con dế nhỏ lớn lên đằm tiếng hát

khi đêm về ru giọng đớn đau hơn

cây niên thiếu cũng thui mầm trong sáng

lá oan khiên lả tả mái hiên người

tôi èo uột từ những người cả gió

con dế buồn tự tử giữa đêm sương

bầy sẻ cũ cũng qua đời lặng lẽ

ngọn me xưa già khọm nhớ thương hờ

em ở đó bờ sông còn ấm cát

con sóng tình vỗ mãi một âm quên

(Du Tử Lê – Năm 1967)

CA KHÚC "TRÊN NGỌN TÌNH SẦU"

Hạnh phúc tôi, hạnh phúc tôi

Từ những ngày con nước về

Ngoài trời mưa mau, ngoài trời mưa mau

Tay vuốt mặt không cùng

Bầy sẻ cũ hom hem

Chiều mái xám rêu xanh

Trời êm cao chân nhỏ

Cũng không về trên dòng sông tội lỗi

Tôi nghe hắt hiu từ mắt em ngắt tạnh

Môi thâm khô từ thuở định hôn người

Ngày tháng hạ khi không mà trở rét

Giọt nắng vàng lung linh màu lạnh ngắt

Sao khi không người ngoảnh mặt kiêu sa

Chiều qua đó chân ai còn ríu rít âm thưa

Lời ai ru như mơ cho trời xuống thật gần

Người trông ngóng hương đưa mùi mái tóc đêm mưa

Nhẹ theo lá oan khiên lả tả mái hiên người

Tôi nghe hắt hiu từ mắt em ngắt tạnh

Con dế buồn tự tử giữa đêm sương

Bầy sẻ cũ cũng qua đời lặng lẽ

Em ở đó bờ sông còn ẩm cát

Con sóng tình vỗ mãi một âm quen

(1969)

Xem thêm: Khi Từ Công Phụng hát nhạc Từ Công Phụng...