"Ngày về" - ca khúc khiến nhạc sĩ Hoàng Giác ưng ý nhất

CA KHÚC "NGÀY VỀ"

• Sáng tác: Nhạc sĩ Hoàng Giác
• Thể loại: Nhạc quê hương, nhạc tiền chiến
• Năm ra đời: 1947
• Ca sĩ thể hiện tiêu biểu: Sĩ Phú

Ca khúc "Ngày về" ra đời trong hoàn cảnh nào?

Hoàng Giác là một con người đa tài, say mê âm nhạc, tự mày mò học nhạc theo các tài liệu của Pháp. Ông sáng tác ít nhưng lại là người đem đến sự tươi mới cho dòng nhạc tiền chiến. 

Trong cả sự nghiệp, Hoàng Giác chỉ viết khoảng 20 ca khúc. Có hai ca khúc nổi tiếng nhất là "Mơ hoa" và "Ngày về". Trong bài viết này, Amnhac.net xin phép chia sẻ những thông tin hay về ca khúc "Ngày về".

Ca khúc "Ngày về" được ra đời năm 1946. Đến thập niên 1960 thì bị chính quyền miền Nam sử dụng làm nhạc hiệu cho chương trình chiêu hồi mang tên "Tiếng chim gọi đàn" trên đài phát thanh. Thời điểm đó, nhạc sĩ Hoàng Giác đang sinh sống ở ngoài miền Bắc. Việc phía Nam vĩ tuyến sử dụng ca khúc nổi tiếng của ông để phục vụ cho mục tiêu tuyên truyền khiến ông gặp rất nhiều rắc rối trong suốt thời gian dài. 

Ca khúc "Ngày về" được ra đời sau ca khúc nổi tiếng "Hoa mơ". Và hai ca khúc này có mối liên hệ, liên quan khá đặc biệt. Cụ thể: Hoàng Giác sinh ra ở Hà Nội. Thuở nhỏ được theo học trường Bưởi cùng các bạn học là Đoàn Chuẩn, Ngọc Bích. 

Từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, ông đã tìm tòi tự học nhạc. Năm 1944, ông viết ca khúc đầu tay "Hoa mơ" với hình ảnh cô hàng xóm xinh đẹp tên Lê Thục Đoan. 

Hoàng Giác thầm thương trộm nhớ cô Thục Đoan nhưng không giám tỏ tình. Chẳng bao lâu sau, ông tin tin nàng đi lấy chồng. Chính vì thế đã viết ca khúc "Hoa mơ" để nói về nỗi lòng "tan giấc mơ hoa" của mình.

Hai năm sau (1946), ông viết "Ngày về". Ca khúc ra đời khi ông là đội viên trong đoàn tuyên truyền của Việt Minh và được trở về thăm nhà (lúc này gia đình đang tản cư ở vùng Phúc Yên).

Nếu ca khúc "Hoa mơ" biết cho "cuộc tình nhỏ" trong trẻo của chàng thanh niên vừa bước vào đời thì "Ngày về" lại là nỗi lòng của kẻ đi xa nhớ về tổ ấm gia đình. Theo một số tài liệu, "Ngày về" là ca khúc mà nhạc sĩ Hoàng Giác ưng ý nhất trong tất cả các sáng tác của mình.

"Tung cánh chim tìm về tổ ấm"

"Tung cánh chim tìm về tổ ấm

nơi sống bao ngày giờ đằm thắm

nhớ phút chia ly, ngại ngùng bước chân đi

luyến tiếc bao ngày xanh"

Chỉ mới nghe một đoạn ngắn này thôi là người dân miền Nam ngày trước ai ai cũng biết và nghĩ ngay đến chương trình "Chiêu hồn" của chính quyền Sài Gòn cũ. Họ lấy ca khúc của Hoàng Giác để phục vụ cho mục đích của mình, điều này đã khiến người nhạc sĩ bị "tai bay vạ gió", cuộc sống bị đảo lộn xoay vần.

Dĩ nhiên, nhạc sĩ Hoàng Giác không đồng ý với việc ca khúc của mình bị sử dụng như vậy. Còn người bạn đời của nhạc sĩ thì kể lại, trong suốt thời gian đằng đẵng ấy, đã có không biết bao đêm bà thức trắng, cúi xuống chiếc máy may cũ kỹ, cầm lên những que đan sờn tróc để may vá, đan thuê. Bởi "tai ương" trên đã khiến cuộc sống của gia đình rơi vào cùng cực, bà không từ bất kỳ công việc gì kể cả những việc nhỏ nhất để có thể kiếm tiền duy trì cuộc sống.

Nhưng trong cùng cực khó khăn đó, bà vẫn tìm được niềm vui, đó là sự gắn kết vợ chồng. Bà thấy đó cũng là thời gian hạnh phúc vì không chỉ chia sẻ được hoạn nạn, khó khăn với chồng con mà bà còn từng bắt gặp ông che mặt khóc khi thấy bà quá cơ cực. Với bà, chừng đó đã là một đền bù đáng kể rồi. Thời gian dần qua đi, ca khúc của "Ngày về" của Hoàng Giác được trả về đúng bản chất của nó. Cuộc sống của gia đình nhạc sĩ trở lại bình thường. 

Quay lại với lời ca trong ca khúc "Ngày về", nhạc sĩ Hoàng Giác đã mượn hình ảnh con chim lạc đàn để nói về nỗi nhớ thương gia đình nơi quê cũ của người đang lạc bước tha hương.

"The thiết mong tìm về bạn cũ

nhưng cánh chim mịt mùng bạt gió

vắng tiếng chim xanh ngày vui hót tung mây

mờ khuất xa xôi nghìn phương"

Xuyên suốt nhạc phẩm là nỗi lòng, tình cảm thương nhớ tổ ấm gia đình, mong cầu được trở về, sống bình yên cùng mọi người!

Xem thêm: Top 3 ca khúc hay nhất của nhạc sĩ Hoàng Giác