"Tiến về Hà Nội" - Bản hùng ca của cố nhạc sĩ Văn Cao và "lời tiên tri" về một sự kiện đặc biệt

CA KHÚC "TIẾN VỀ HÀ NỘI"

• Tên các khúc: Tiến về Hà Nội
• Nhạc sĩ: Văn Cao
• Năm phát thành: 1949
• Ca sĩ trình bày tiêu biểu: Hợp ca nam nữ Đài TNVN

Ca khúc "Tiến về Hà Nội" ra đời trong hoàn cảnh nào?

Nhạc sĩ Văn Cao là một trong những nhạc sĩ nổi tiếng nhất Việt Nam. Ông được coi là "cây đại thụ" của nền âm nhạc Việt Nam, sáng tác nhiều bài hát vào hàng "bất hủ". 

Nhạc sĩ Văn Cao chính là tác giả của bài hát "Tiến quân ca" - quốc ca chính thức của nước ta. Bên cạnh đó, ông cũng sáng tác nhiều ca khúc nhạc cách mạng khác, như "Trường ca Sông Lô", "Thăng Long hành khúc ca", "Chiến sĩ Việt Nam", "Tiến về Hà Nội",... Trong số đó, ca khúc "Tiến về Hà Nội" đặc biệt thu hút nhiều sự chú ý, khi đã "tiên tri" được một sự kiện đặc biệt trong lịch sử.

"Tiến quân ca" được sáng tác vào năm 1949, thuộc thể loại nhạc đỏ, hành khúc. Điểm thú vị của ca khúc này là đã "tiên tri" trước 5 năm về một sự kiện đặc biệt, chính là ngày Giải phóng Thủ đô.

Trong những tư liệu hiếm hoi còn lưu lại, cố nhạc sĩ Văn Cao đã từng chia sẻ về hoàn cảnh ra rời ca khúc này. Đó là vào cuối năm 1948, ông được điều về công tác ở Chi hội Văn nghệ Liên khu 3. Đi cùng ông thời điểm đó còn có nhà văn Nguyễn Đình Thi cùng họa sĩ Tô Ngọc Vân. Do chiến tranh lúc ấy đang trong "thời kỳ cầm cự", nhạc sĩ đã mang vợ con đi bộ vượt đường số 6, mất gần 1 tháng mới tới chợ Đại thuộc huyện Ứng Hòa, Sơn Tây nay là Hà Nội. 

Nhạc sĩ Văn Cao có kể lại rằng: "Về tới chợ Đại chúng tôi phải đến gặp ngay đồng chí Lương Xuân Nhị và đồng chí Tử Phác lúc đó là cán bộ lãnh đạo Chi hội Văn nghệ Liên khu 3. Riêng về nhiệm vụ công tác của tôi là phải sáng tác một bài hát cho Hà Nội. Tôi còn nhớ trong một buổi họp chi bộ ở Liên khu 3 tôi đã hứa với các đồng chí Khuất Duy Tiến và đồng chí Lê Quang Đạo là tôi sẽ viết một ca khúc về Hà Nội.

Tối hôm ấy, tôi đã cùng ăn cơm với anh Lê Quang Đạo. Anh Đạo đã nắm chặt tay tôi và nói: 'Những ca khúc của cậu đã làm tôi rất xúc động. Nhất là bài Làng tôi và bài Trường ca Sông Lô. Nét nhạc và lời ca thơ mộng lắm. Làm mình rất nhớ Việt Bắc. Dù sao thì chất lãng mạn của cậu vẫn không thay đổi. Riêng bài sông Lô có đoạn như "Đoàn quân thời chinh chiến ca rằng: Đây Vôn-ga đây Dương Tử đây sông Lô đây sóng căm hờn vút cao...'. Không những lời ca hay mà nét nhạc lại rất du dương và hùng tráng nữa chứ. Vậy nếu cậu yêu Hà Nội nhớ Hà Nội thì hãy sáng tác cho Hà Nội một bài hát vừa hùng tráng vừa trữ tình nhé!".

Đến lúc về, ông Lê Quang Đạo có khoác tai nhạc sĩ Văn Cao đi một đoạn đường. Lúc chia tay, ông nói: "Khẩu hiệu của Trung ương là tất cả cho tổng phản công nhưng nếu có một bài hát cho Hà Nội đầy tình cảm cũng là mơ ước của những người dân thủ đô đấy". 

Cũng sau cuộc nói chuyện đó, Văn Cao bắt đầu từng bước sáng tác những nốt đầu tiên cảu bài "Tiến về Hà Nội". Chỉ sau 2 tuần, ông đã hoàn thành xong, đưa cho ông Khuất Duy Tiến để in trên tờ báo Thủ đô lúc bấy giờ.

Ca khúc "Tiến về Hà Nội" và sự "tiên tri" trùng khớp kỳ lạ

Ngày 10/10/1954, Hà Nội đón những đoàn quân từ chiến khu Việt Bắc, chính thức tiếp quản lại thủ đô. Hình ảnh đoàn quân "đi như sóng" tiến về Hà Nội trùng khớp với những gì mà cố nhạc sĩ Văn Cao đã viết:

"Trùng trùng quân đi như sóng

Lớp lớp đoàn quân tiến về

Chúng ta đi nghe vui lúc quân thù đầu hàng, cờ ngày nào tung bay trên phố

Năm cửa ô đón mừng đoàn quân tiến về

Như đài hoa đón mừng nở năm cánh đào"...

Cuối năm 1949, thực dân Pháp bất ngờ mở trận càn lớn tại Hà Nam Ninh (hiện nay là Nam Định, Ninh Bình và Hà Nm) để đánh tới Hòa Bình. Để bảo toàn lực lượng, lực lượng văn nghệ khu 3 đành rút lui, riêng Văn Cao thì đi tới Thái Bình cùng một số nghệ sĩ khác.

Ở đây, nhạc sĩ Tạ Phước đã dàn dựng "Tiến về Hà Nội" để cho các chiến sĩ bộ đội cùng người dân nghe. Ca khúc nhanh chóng lan ra khắp nơi, cho đến khi bị tạm cất đi do quan điểm là không hợp với thời cuộc lúc ấy. Mãi tới ngày Giải phóng Thủ đô, "Tiến về Hà Nội" mới một lần nữa được cất lên.

Chỉ tiếc rằng, lúc ấy Văn Cao đang đi theo phái đoàn Văn hóa để thăm Liên Xô và Trung Quốc nên không ở Hà Nội để chứng kiến giây phút lịch sử. Sau này, ông có nói rằng: "Tiếc là ngày Hà Nội đón đoàn quân chiến thắng trở về tôi vì bận đi công tác nên không có mặt trong giờ phút thiêng liêng đó để được chứng kiến một cảnh tượng tưng bừng và náo nhiệt chưa từng có với rừng người tay cầm cờ hoa vẫy chào đoàn quân tiến vào thủ đô, trong tiếng loa phóng thanh của bài hát Tiến về Hà Nội".

"Tiến về Hà Nội" không chỉ là một lời tiên đoán lịch sử chính xác, mà còn là một tác phẩm âm nhạc xuất sắc. Quả thực, ca khúc này là một bản hùng ca đầy oai hùng, khí thế và cũng không kém phần lãng mạn. Đến tận bây giờ, "Tiến về Hà Nội" vẫn căng tràn nhựa sống, khiến cho người nghe rộn ràng niềm vui, hạnh phúc và lạc quan.

Xem thêm: Văn Cao và tiếng lòng khắc khoải qua ca khúc Trương Chi: "Trương Chi là tôi đấy!"